Theo Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam
Họa sĩ vẽ minh họa: Phạm Hoàng Văn

Ngày xưa có hai anh em ruột, người nào cũng đã có gia đình riêng. Vợ chồng người anh có của ăn của để, nhưng keo kiệt thì không ai bằng. Trái lại, vợ chồng người em tuy không đất cắm dùi nhưng lại tốt bụng. Tuy họ phải đi làm thuê làm mướn nuôi thân, nhưng ai nghèo khó vẫn sẵn lòng giúp đỡ.

Một hôm có lão ăn mày rách rưới lần vào ngõ nhà người anh để xin ăn. Nhưng vợ chồng nhà này vừa trông thấy lão thì mặt đã rắn lại như đá cuội. Đã không thí cho ông lão chút gì, lại còn thả chó dữ ra đuổi. Khi ông lão lọt vào cổng của nhà người em thì vợ chồng nhà này đang ăn cháo bữa chiều. Trông thấy ông già có vẻ đói lả, người chồng liền bảo vợ múc cháo thêm ra bát mời ăn. Ông lão ăn xong một bát, lại xin thêm bát nữa, rồi bát nữa. Tuy cháo không nhiều, hai vợ chồng vẫn múc không ngần ngại. Ăn xong, ông lão chống gậy đứng lên, rồi bỗng đột ngột bảo hai người: “Các con nghèo mà lại thảo, thật là đáng quý. Ta biết có một chỗ có nhiều vàng bạc. Vậy hãy theo ta lên núi, ta chỉ cho”.

Cả hai vợ chồng nhìn nhau ngơ ngác, thấy ông lão thúc giục đôi ba phen mới đánh bạo đi theo lên núi. Trèo lên một hòn núi cao đã nhìn thấy một nền gạch có mấy bậc thềm, có hai con chó đá đang chầu trước một cái bệ. Ông lão lấy cái gậy trúc gõ vào đầu chó ba cái. Bỗng nhiên chó đá há miệng thật to. Ông lão bảo: “Đấy. Các con muốn lấy bao nhiêu vàng bạc thì lấy!”. Rồi bỗng chốc ông lão biến mất. Chồng đánh bạo thò tay vào miệng chó khoắng, thì quả nhiên lấy ra được những thỏi vàng bạc sáng lóa. Bèn lấy vội mỗi người mấy thỏi giắt lưng đem về. Từ đó họ giàu có sung sướng.

Vợ chồng người anh thấy em đang nghèo xơ nghèo xác bỗng chốc tậu ruộng, làm nhà, mua trâu, thuê người, thì hết sức ngạc nhiên. Bèn tìm đến để xem sao. Vợ chồng người em thật bụng kể lại vận đỏ cho anh chị nghe. Nghe xong, người anh vội nói: “Tưởng là ai chứ lão ấy thì hôm nọ có đến ăn xin ở bên nhà. Thế mà chúng ta lại không biết. Rõ tiếc chửa”.

Từ đó, hai vợ chồng người anh thường để ý tìm ông lão ăn xin, hy vọng được của như em. Một hôm vừa ra khỏi cổng, người chồng đã bắt gặp ông lão đang ngồi bên vệ đường, vẫn chiếc áo nâu rách, cây gậy trúc, và bộ râu trắng xóa không thể lẫn vào đâu được. Hắn bèn chạy ngay đến, cố chèo kéo ông lão về nhà mình cho bằng được, quát người nhà giết gà làm cỗ mời ông lão xơi.

Rồi hai vợ chồng quỳ xuống nói: “Hôm nọ tiên ông giúp cho nhà chú nó được vàng được bạc, thật là quý hóa. Chúng tôi với chú nó là chỗ ruột rà. Vậy xin tiên ông rủ lòng thương cho cả hai anh em được đội ơn luôn thể. Vợ chồng chúng tôi không bao giờ quên”.

Ông lão nghe xong, gật gù nói: “Cũng được. Vậy thì hãy đi theo lão”.

 

Hai vợ chồng hí hửng mang theo quang gánh lật đật chạy theo. Đi đến nơi, ông lão cũng dùng gậy trúc gõ vào đầu một con chó đá. Chó vừa há miệng thì chồng đã nhanh tay thò vào. Nhưng tay chưa kịp rút ra thì chó đá đã ngậm miệng lại. Hắn ta cuống cuồng quay lại cầu cứu thì tiên ông đã biến mất từ lúc nào. Vợ chồng nhìn nhau khóc lóc than thở, thôi đích là bị tiên ông trừng phạt về tội tham lam rồi.

Cuối cùng chồng bảo vợ: “Nay chết thì không chết, mà rút tay cũng không rút ra được. Giờ nàng hãy về kiếm cơm cháo hàng ngày đưa lên cho tôi với để may chi kéo dài cuộc sống thừa”. Từ đó hằng ngày vợ lo cơm nước lên núi cho chồng ăn. Cứ như thế, trong ba năm đi đi về về không biết mệt, người vợ cũng đã bán hết ruộng vườn nhà cửa để cung đốn cho chồng.

Một hôm, chồng bảo vợ: “Ta vì tham của nên mới ra nông nỗi này. Nay tài sản đã khánh kiệt, chắc không thể kéo dài cuộc sống như thế này được mãi. Thôi nàng hãy xích lại đây gần gũi một lát, kẻo chết là hết”. Người vợ cũng thương chồng, xích lại một bên. Nhưng khi vợ vừa cởi áo xống thì chó đá đã há miệng ra cười. Chồng vội vàng rút cánh tay bị cầm giữ bấy lâu trong hàm chó. Rồi cả hai chạy một mạch xuống núi, không dám ngoảnh cổ lại.

Ngày nay còn có câu tục ngữ: “Chó đá biết cười” là do truyện trên mà ra.

Xem thêm: