Thành Thế Vinh
Những làn điệu Then của người Thái vùng Tây Bắc được tổng hòa từ thi ca, nhạc, múa, chứa đựng những giá trị văn hoá truyền thống lâu đời. Then không chỉ là tín ngưỡng, mà còn hàm chứa cả những lời răn dạy con người, ca ngợi về đạo đức, phản ánh, chê bai thói hư tật xấu, thể hiện tình yêu nam nữ, tình yêu với quê hương, đất nước. Nó khơi dậy vẻ đẹp tâm hồn, đánh thức trong mỗi người những giá trị nhân văn.
Theo truyền thuyết của người Thái trắng ở Lai Châu: Vua trời đã phái các thần Then xuống hạ giới đầu thai thành người trần để cứu nhân độ thế. Then cũng là người đại diện cho người dân giao tiếp với các vị thần linh cầu phúc cho bản Mường một năm mưa thuận gió hoà, vạn vật bình yên.
“Bó mạ vàng khắp chân đồi/ Trai mường gái bản lại về hội Then”, đó là câu thành ngữ nói về lễ hội độc đáo Then Kin Pang của người Thái ở xã Khổng Lào, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Người Thái trắng ở xã Khổng Lào quan niệm rằng, cõi trời là một Mường, trong đó có các vị Then. Các vị Then đều có tấm lòng bao dung độ lượng, vì vậy hàng năm họ đều xuống hạ giới để cứu nhân độ thế. Ai ốm đau thì được Then cho thuốc, người nào gặp rủi ro, vận hạn Then sẽ cầu phúc cho tai qua nạn khỏi. Lễ hội Then Kin Pang là dịp để dân bản dâng lễ tạ ơn Then được tổ chức định kỳ vào đầu mùa mưa ngày 10.3 âm lịch hàng năm.
Vào ngày chính lễ, bàn thờ Then được trang trí rực rỡ, nhiều màu sắc với loài hoa bó mạ là lễ vật chủ đạo, loài hoa này được xem là biểu tượng của ngày lễ. Ngoài ra, trên bàn thờ treo rất nhiều chim én được gấp bằng giấy màu để gửi gắm những nguyện ước của người dân bản Mường đến các vị thần linh. Các lễ vật dâng cúng mang dáng dấp của vạn vật cõi nhân gian như báo hiệu một năm mới đủ đầy, tràn ngập niềm vui. Người người đến với lễ hội đều tâm niệm thắp hương lên bàn thờ Then để cầu nguyện một năm mới may mắn, an lành, hạnh phúc.
Bước vào giờ hành lễ, người đủ tiêu chuẩn được dân bản bầu ra mặc trang phục của Then, tay đánh đàn tính tẩu trông uy nghi như một vị tướng. Xung quanh là các trinh nữ được lựa chọn làm Sao chẩu đều có sắc đẹp, biết múa hát tiếp đón các vị thần xuống trần gian vui chơi. Những hành động dâng hoa, dâng lễ, mời rượu, cùng những lời diễn xướng của Then như đối thoại với các đấng thần linh trên trời với niềm tin bất diệt.
Kết thúc phần lễ, Then và các Sao chẩu múa điệu quát bó héo (quét hoa tàn). Đó là niềm tin vào sự luân hồi trong tín ngưỡng dân gian của đồng bào Thái trắng nơi đây. Nhưng đông vui, náo nhiệt nhất chính là phần hội té nước cầu mưa tại suối Nậm Lùm sau phần lễ cúng Then. Hàng nghìn người cùng hòa mình xuống dòng suối để hò reo trong cuộc vui té nước, người dân nơi đây quan niệm ai được té càng ướt thì gặp càng nhiều may mắn. Dòng suối theo quan niệm của người Thái là nơi Then từ trên trời đầu thai xuống hạ giới để cứu nhân độ thế. Mỗi người tham dự lễ té nước dường như đều cảm nhận thấy sự giao hòa của trời đất và hy vọng mùa màng năm tới sẽ tốt tươi. Đây cũng là dịp để những đôi trai gái gặp gỡ và thể hiện tình yêu qua những lời ca tiếng hát. Sau lễ hội, nhiều người trong số họ đã nên vợ nên chồng.
Lễ hội Then Kin Pang có sức mạnh lan tỏa cả một vùng đất rộng lớn và thu hút đông đảo các dân tộc khác cùng tham gia. Đây còn là dịp để quảng bá hình ảnh về văn hóa, miền đất, con người Phong Thổ, Lai Châu đến du khách trên cả nước.
Bài viết liên quan: