Quảng cáo 
Lê Khắc Quyền
Mái chèo khua nhẹ, đưa con thuyền trôi chậm giữa đầm sen. Chiều vàng Tràm Chim đẹp tới nao lòng! Như một viên ngọc quý trong vùng Đồng Tháp Mười màu mỡ, Vườn Quốc gia Tràm Chim (tỉnh Đồng Tháp) sở hữu hệ sinh thái đặc sắc và cảnh vật mê hoặc bao người yêu thiên nhiên.
Từ nhiều năm qua, Tràm Chim là chốn ghé thăm quen thuộc của tôi để rồi mỗi lần về đây, tôi càng thêm phần yêu miền sông nước yên bình này.
Ngày mới ở Tràm Chim
Gần 7.500ha diện tích rừng tràm xen kẽ đồng cỏ ngập nước theo mùa với hệ động vật phong phú, Tràm Chim được xem là một trong những vùng đất ngập nước rộng lớn và quan trọng bậc nhất tại Việt Nam và trên phạm vi toàn cầu. Cái tên Tràm Chim nhắc nhớ về một vùng đất trù phú, nơi có rừng tràm xanh mát, những đầm sen mênh mông và là nhà của rất nhiều loài chim.
Mùa mưa tới mang theo con nước nặng phù sa từ thượng nguồn đổ về. Những ngày lũ cao về tràn ngập khắp cánh đồng cỏ năng, thay áo cho cảnh sắc nơi đây. Tôi luôn chờ đợi thời điểm này để lên đường sáng tác. Sen mùa này tuy không rộ như mùa hè nhưng lác đác những đoá sen mới hé nở vẫn đủ để toả hương vào không gian sớm mai. Đầu ngày cũng là lúc bản giao hưởng của các loài chim chào ngày mới. Tiếng Trích cồ (Gray-headed Swamphen) vang lên trong lùm cỏ năng, có tiếng động khe khẽ của Gà lôi nước (Pheasant-tailed Jacana) bước trên tàu lá sen nổi trên mặt kênh. Chiền chiện (Plain Prinia) cũng cất tiếng hót đầu ngày thảnh thót, trước khi tiếp tục công cuộc xé lá cỏ mang về xây tổ. Một ngày mới bận rộn của những chú chim bắt đầu.
Thuyền tôi tiếp tục xuôi theo những con kênh len lỏi trong rừng tràm, đó cũng là lúc cuộc đua để bắt những khoảnh khắc chuyển động của các loài chim đang vào cuộc. Le khoang cổ (Cotton Pygmy Goose), Vịt trời (Spot-billed Duck), Điên điển (Oriental Darter), Cồng cộc (Little Cormorant), Cốc đế (Great Cormorant)… kiếm ăn dọc theo những bờ nước. Đôi khi chẳng thể nào thấy chúng đang lặn bắt cá, rồi bất chợt ngoi lên và vung cánh bay hất tung cả mặt nước trắng xoá khi thấy sự xuất hiện của tôi. Cũng có khi chúng thấy từ xa nhưng theo sát mọi cử động của tôi trên chiếc thuyền phao phập phồng, sẽ chỉ quyết định bay đi khi tôi tiến lại quá gần hay vô tình có những chuyển động đáng ngờ. Và ngược lại, những năm tháng đuổi theo cánh chim trời cũng đã rèn cho tôi cái cảm giác nhạy cảm với bất kỳ thay đổi nào của chúng. Đôi lúc chúng tôi tiến sát nhau tới mức không đủ khoảng cách để chiếc ống kính dài còn có thể lấy nét, và rồi chỉ để liếc nhìn nhau!
Nghe Tràm Chim kể chuyện
Về Tràm Chim là về với vùng hoang dã, nơi con nước bờ kênh và những cánh rừng tràm còn cất giữ nhiều điều diệu kỳ của thiên nhiên. Với những truyền thuyết, những câu chuyện xuất xứ từ đời sống gắn liền với chim trời cá nước, miền đất phương Nam này đáng để những người yêu thiên nhiên khám phá.
Sếu đầu đỏ (Sarus Crane) – biểu tượng của Vườn Quốc gia Tràm chim, là nhân vật chính đã nổi tiếng từ lâu với dáng điệu thanh cao cùng thói quen nhảy múa và lòng thuỷ chung. Là loài chim cao lớn nhất biết bay, chúng còn đặc biệt hơn khi hầu như các cặp sếu sẽ chung sống với nhau suốt đời. Khi một con mất đi, chim còn lại sẽ tỏ ra đau buồn hay thậm chí nhịn ăn tới chết. Bởi vậy mà loài chim mang vẻ kiêu kì này đã trở thành biểu tượng quen thuộc xuất hiện trong nhiều nền văn hoá như là hiện thân của tình yêu và hạnh phúc.
Gà lôi nước Ấn độ (Bronze-winged Jacana) lại kể một câu chuyện khác. Vào độ tháng 6 tới tháng 9, hậu cung của những con cái sẽ là chiến trường tranh đấu không ngừng nghỉ của một số chim trống. Con mái có thể bắt cặp và để lại trọng trách chăm con cho chim trống. Sau một tháng trong tổ với sự ấp nở của cha, những sinh linh bé nhỏ phá vỡ lớp vỏ trứng đón chào cuộc sống kéo dài 10 tuần phía trước với sự đồng hành của chim trống. Chúng tôi gọi đó là mùa “Gà lôi nước nhiều chân” khi mà chim bố không bao giờ rời chim con nửa bước, cho tới khi chúng trưởng thành có thể tự sinh tồn một mình. Mỗi khi có nguy hiểm ập tới, lũ chim con sẽ chui tọt vào trong cánh của cha để lại lộ hàng chục bàn chân dưới “bức khiên” bảo vệ ấy.
Còn nhiều câu chuyện trong rừng xanh như Điên điển (Oriental Darter) vào vai những phi công điêu luyện trượt trên đường băng nước, Quắm đen (Glossy Ibis) đích thị là nông dân cần cù chăm chỉ kiếm ăn trên bãi sình, Cò hương (Black Bittern) mang trong mình sự nhẫn nại phi thường đứng yên chờ mồi hàng giờ, và Cốc đế (Greate Cormorant) là những thợ lặn tài ba nhất khu rừng. Tất cả kể chuyện của riêng mình, cuốn hút từng ánh mắt người xem khi gặp chúng.
Nơi bảo tồn và lưu giữ kho báu đất rừng phương Nam
Bên cạnh vẻ đẹp và sự trù phú, Tràm Chim còn mang trong mình trọng trách lớn lao là bảo tồn và lưu giữ lại những tài sản vô giá từ thiên nhiên. Trong gần 28 năm thành lập với danh nghĩa là Vườn Quốc gia, Tràm Chim trở thành trung tâm của vùng Đồng bằng Sông Cửu Long khi nói tới việc bảo tồn những cánh chim trời.
Dưới áp lực từ săn bắt, mất dần môi trường kiếm ăn và sinh sản trên toàn khu vực Đông Dương, nhiều loài chim đang trong tình trạng đáng báo động với sự sụt giảm nhanh chóng về số lượng. Có thể kể tới các loài chim như Già đẫy lớn (Greater Adjutant), Ô tác (Bengal Florican), Quắm cánh xanh (White-shouldered Ibis) hay cả với loài chim biểu tượng – Sếu đầu đỏ (Sarus Crane). Mặc dù hầu hết Sếu đầu đỏ (Sarus Crane) xuất hiện ở Việt Nam đều sinh sản tại Campuchia, thống kê cho thấy trong giai đoạn năm 1988 tới năm 1999 có lúc số lượng Sếu đầu đỏ xuất hiện ở Tràm chim lên tới cả ngàn con, năm ít nhất cũng có tới 271 con. Số lượng tụt giảm nhanh chóng với khoảng 100 cá thể ghé về hàng năm trong giai đoạn năm 2000 tới 2012. Những năm sau đó (2012-2020) con số này tiếp tục giảm mạnh với chỉ khoảng hơn 30 con xuất hiện hàng năm, trước khi bước vào giai đoạn báo động khi một vài năm không còn gặp cá thể nào, hoặc có cũng chỉ gặp 3-4 cá thể ghé về.
Đó là những minh chứng cho một hiện thực đáng buồn về sự mất mát không thể phủ nhận của thiên nhiên hiện nay. Tuy nhiên, sự vào cuộc của các nhà quản lý, nhà khoa học, bảo tồn và cộng đồng đang tạo ra những dấu hiệu tích cực cho sự phục hồi. Một số loài chim xuất hiện nhiều trở lại sau quãng thời gian giảm sút số lượng như Cò ốc (Asian Openbill), Giang sen (Painted Stork)… Hiện nay, ở đây cũng đang triển khai dự án để đưa đàn Sếu trở lại Tràm Chim với tham vọng kiến tạo môi trường sống phù hợp cho việc kiếm ăn và sinh sản của các thế hệ sếu mới được đưa về từ Thái Lan.
Chiều tà hi vọng
Buổi chiều khi mặt trời soi bóng như dải lụa vàng trên mặt đầm là thời điểm ưa thích nhất của tôi. Tất nhiên, nếu gặp trời nhiều mây hay cơn dông kéo tới thì tôi sẽ phải kết thúc việc sáng tác sớm. Nhưng dù thời tiết có ra sao, những cánh chim trời vẫn đua nhau về tổ, nháo nhác và vang vọng một góc rừng.
Về với Tràm Chim không chỉ là hành trình nhiếp ảnh mà với tôi, những chuyến đi này là dịp kết nối với thiên nhiên, để yêu và trân trọng hơn những gì tự nhiên ban tặng!
Xem thêm bài viết liên quan:
