Đỗ Đức

Có một nghệ sĩ nhiếp ảnh, cứ hàng ngày mải miết với những góc máy cận cảnh vào chân dung giới văn nghệ sĩ nước nhà. Ông cũng là người sở hữu bộ ảnh nhiều nhất về các nhạc trưởng chỉ huy dàn nhạc giao hưởng Việt Nam từ trước đến nay. Ông là Nguyễn Đình Toán.

Nhạc trưởng Trọng Bằng
Lê Phi Phi

Nhà nhiếp ảnh Nguyễn Đình Toán kể rằng ông thích chụp ảnh từ thời học phổ thông, lại chỉ thích chụp bạn bè quanh mình. Nên từ khi tập bấm máy, ông đi theo chụp chân dung. Và cũng tự nhiên, ống kính ông hướng về chân dung những người làm văn nghệ, là môi trường ông có nhiều cơ hội gặp gỡ. Với ông, chụp người tài, tử tế là hướng đi của mình. Kho lưu trữ ảnh của ông hôm nay đã nói lên điều đó. Những văn nghệ sĩ thành danh hay thất thế, ông đều có một sê-ri ảnh từ khi còn trẻ đến già. Ông bảo cứ gặp đâu là chụp đó, trước lưu trữ phim, còn bây giờ thì cất ảnh vào ổ cứng… số ảnh có đến hàng vạn bức.

Nhạc trưởng Lior Shambadal

Nói về kho ảnh của Nguyễn Đình Toán, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo bảo đó là “ngân hàng ảnh văn nghệ sĩ Việt Nam lớn nhất”, thật chẳng ngoa chút nào. Bộ ảnh 55 bức về 29 nhạc trưởng chỉ huy dàn nhạc của Nguyễn Đình Toán đến nay là độc nhất vô nhị.

Ông chụp được khá nhiều các nhạc trưởng nổi tiếng như Lê Phi Phi, hoặc nhạc trưởng người Nhật Honna Tetsuji – chỉ huy dàn nhạc Nhà hát Giao hưởng Việt Nam nhiều năm nay. Nhưng có những nhạc trưởng ít người biết mà ông vẫn có ảnh, như nữ chỉ huy dàn nhạc Minh Cầm (TP. Hồ Chí Minh), Trần Bội Cơ, Đặng Châu Anh… hoặc những nhạc công của Nhà hát Giao hưởng Việt Nam cũng từng đôi lần lên cầm đũa chỉ huy như Nguyễn Khắc Thành…

Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Đạo

Nói về những lần lặn lội thời chưa có máy số, Nguyễn Đình Toán tâm sự: máy thì cọc cạch, phim độ nhạy chỉ mua được loại 400, nên khi từng giọt mồ hôi nhạc trưởng túa ra mà không thể ghi vào phim thì tiếc lắm. Ông thở dài: cầm máy len lỏi trên sân khấu chụp xuống, máy mình nổ to, mà tai nhạc trưởng thì thính, chỉ “cạch” một cái đã có thể làm họ mất tập trung, nên mình phải chờ vào lúc giai điệu dồn dập mới “té nước theo mưa” bấm máy, nên khá nhiều khoảnh khắc trôi mất mà chỉ biết ngậm ngùi. Chụp ảnh chỉ huy dàn nhạc là ảnh động, mà có phải nhạc trưởng nào mình cũng quen biết để mà biết tính cách, thói quen… Khi chụp, chỉ lỗi nhịp một phần nghìn giây qua đi là mất, nên những tấm ảnh đẹp nhất không ghi kịp cũng không phải là ít!

Nhạc trưởng Nguyễn Thiếu Hoa

Ông là người có tài nắm bắt khoảnh khắc, và cũng gắng “đọc” ra tinh thần của từng nhạc trưởng. Trong chỉ huy dàn nhạc, có người khoan thai dịu dàng, có người xốc xáo nảy giật, vung đũa dứt khoát như chớp giật. Mỗi nhạc trưởng một tính cách, một lối chỉ huy.

Xem những bức ảnh chụp các nhạc trưởng của Nguyễn Đình Toán, tôi ngẫm nghĩ thực ông cũng là một nhạc trưởng với “dàn nhạc” là cái máy ảnh.

Nguyễn Đình Toán chụp ảnh chân dung là như vậy. Nhưng sâu xa hơn lại giống một duyên nợ mà ông mang ơn trả cho đời. Bao nhiêu năm nay, chụp ảnh với ông không hẳn nghề mưu sinh, chụp không do ai đặt hàng, mà chỉ để thỏa mãn cái tình yêu của mình với những người ông kính trọng và yêu mến. Chỉ cần như thế, mà cũng phải là như thế, người nghệ sĩ nhiếp ảnh tự do là ông đã có một khối tài sản nghệ thuật vô giá để khẳng định giá trị sáng tạo và những cống hiến của mình cho nghệ thuật nước nhà.