Nguyễn Quỳnh Anh

Chuyến đi Zanskar như một hành trình ngược dòng thời gian, tới một thế giới khác, một thời đại khác vốn chỉ tồn tại trong tiềm thức của tôi từ những cuốn truyện được đọc thuở bé. Vương quốc Zanskar – một trong những thành lũy cuối cùng của nền văn hoá Phật giáo Tây Tạng cổ ẩn mình trong bóng dãy Himalaya hùng vĩ dần hiện ra như một câu truyện cổ tích có thật. 

Bình minh trên đỉnh Nun và Kun của dãy Himalaya bao bọc Zanskar

Zanskar được cho là một trong những vùng đất xa xôi hẻo lánh nhất tại miền Bắc Ấn Độ. Nơi đây từng là lãnh thổ của vương quốc cổ Guge (Cổ Cách) ở phía tây của Tây Tạng. Ngày nay, thung lũng Zanskar với khoảng 13.000 dân sinh sống tại nhiều ngôi làng khác nhau trực thuộc địa phận của quận Kargil, bang Jammu và Kashmir.

Zanskar là nơi hiếm hoi tại khu vực Himalaya chưa bị ảnh hưởng bởi sự xâm nhập của nền văn minh hiện đại. Với địa thế được bao quanh bởi nhiều ngọn núi cao của dãy Himalaya hùng vĩ, trong đó có những đỉnh có độ cao hơn 7.000m, cùng với những diễn biến chính trị trong lịch sử của khu vực, nơi đây đã bị cô lập với thế giới bên ngoài trong nhiều thế kỷ. Vì lẽ đó, Zanskar là một trong những thành lũy cuối cùng rất hiếm hoi của nền văn hoá Phật giáo Tây Tạng cổ còn tồn tại một cách khá nguyên vẹn.

Tu viện Bardan bên bờ sông Tsarap

Có duy nhất một tuyến đường kết nối Zanskar với Kargil dài 230km và bạn phải đi xe mất từ 1 tới 2 ngày mới có thể tới được vùng đất hẻo lánh này. Tuy nhiên, con đường này chỉ được thông trong vòng 3-4 tháng mỗi năm, vào thời điểm từ tháng 7 tới tháng 10. Đây còn là một trong những nơi có khí hậu lạnh nhất và khô nhất của dãy Himalaya, mùa đông tới đây sớm hơn các vùng cao nguyên lân cận. Những đợt tuyết rơi phủ trên đèo khiến thung lũng này trở nên hoàn toàn biệt lập. Vào các tháng đông giá lạnh, người dân nơi đây phải vượt một chặng đường 7 ngày đi bộ trên dòng sông Zanskar bị đóng băng mới có thể tới được thành phố gần nhất của “thế giới bên ngoài”. Tuyến đường mang tên Chadar dài chừng 100km này đã trở nên rất nổi tiếng trong giới du lịch nhờ kênh truyền hình BBC.

Hai mẹ con tại làng Cha dọc đường đi tới tu viện Phugtal

Sau một ngày dài khởi hành trước bình minh từ 5 giờ sáng, chúng tôi đã tới được cửa ngõ của Zanskar: đèo Pensi La nằm ở độ cao 4.400m. Nơi đây đồng thời đánh dấu ranh giới giữa hai vùng đất tôn giáo khác biệt: thung lũng Hồi giáo Suru và Zanskar Phật giáo. Con đường quanh co sau chặng đèo mở ra một khu vực hoang sơ, rộng lớn với diện tích hơn 5.000km2 của những rặng núi trùng điệp và những thung lũng trải dài. Zanskar là quê hương của những tu viện và pháo đài cổ, những cung điện hoang tàn mà ít ai có cơ hội được đặt chân tới.

Tu viện Karsha nằm dưới quyền quản lý của em trai của Đức Đạt Lai Lạt Ma là tu viện lớn nhất của vùng này với lịch sử lâu đời từ thế kỷ thứ 11. Những ngôi nhà trắng toát được xây trên sườn núi hình thành một quần thể dạng pháo đài bên bờ trái của dòng sông Doda, nhìn từ xa như chốn tiên cảnh. Những cơn gió mạnh cuốn theo vô vàn cát bụi đôi khi bất chợt xuất hiện trong thung lũng khô cằn này khiến khung cảnh dọc đường tôi đi càng thêm phần mờ ảo, siêu thực.

Thung lũng Zanskar nhìn từ tu viện Karsha

Trải nghiệm đáng nhớ nhất của tôi tại Zanskar là hành trình tới tu viện Phugtal, một tu viện cổ với lịch sử hơn 2.500 năm vàchỉ có thể tới được bằng cách đi bộ. Sau vài giờ đồng hồ đi xe từ thị trấn Padum, thủ phủ của Zanskar, men theo dòng sông Tsarap cho tới nơi tận cùng của đường đi, bạn sẽ phải mất thêm từ 1 tới 2 ngày đi bộ. Chặng đường này tuy không dài nhưng rất hiểm trở vì phải qua nhiều đoạn lên dốc và xuống dốc. Đôi khi chiều rộng của con đường mòn chỉ đủ để lọt lòng bàn chân và bên kia là vực thẳm. Khí hậu sa mạc cao nguyên khiến nhiệt độ ban ngày nóng gần như mùa hè, nhưng chỉ cần mặt trời khuất sau núi, cái lạnh thấu xương gần 0 độ bao trùm sẽ làm bạn có thể bị kiệt sức nếu không chuẩn bị tốt. Mùa thu là thời điểm rất đặc biệt ở nơi đây. Những cánh đồng lúa mạch ở các làng hẻo lánh dọc đường đi đã được gặt hết, chỉ còn lại màu của sỏi đá, đôi khi được điểm xuyết bởi những mảng màu vàng và đỏ cực kỳ rực rỡ của cây cỏ. Những dòng sông lạnh buốt chảy dọc các thung lũng mang theo màu nước xanh lam tươi khó tả của những tảng băng tan từ trên núi xuống.

Mùa thu vàng tại làng Stongdey gần Padum

Quần thể tu viện Phugtal được xây quanh một hang động lớn ở trên cao, cheo leo trên vách núi, từ xa nhìn vào tựa như một tổ ong khổng lồ. Khi chúng tôi tới được đây, trời đã tối. Đói và rét, chúng tôi ngắm nhìn tu viện dưới ánh trăng trên nền trời đầy sao, trong bầu không khí tĩnh mịch tuyệt đối. Có lẽ khi đó tôi mới thực sự cảm nhận được sự thiêng liêng, hùng vĩ, cũng như sự khắc nghiệt của Zanskar.  

Tu viện Pibiting gần Padum

Chúng tôi tạm biệt Zanskar vào một ngày đầu đông. Chỉ sau một đêm, đợt tuyết rơi đầu tiên đã hoàn toàn thay đổi diện mạo của thung lũng. Đèo Penzi La là cột mốc cuối cùng để ra khỏi Zanskar và cũng là một thử thách lớn đối với nhóm, khi băng tuyết đã làm con đường chúng tôi đi trở nên rất trơn, tay lái rất khó kiểm soát. Sau những nỗ lực của cả đoàn, chúng tôi đã vượt qua đèo một cách an toàn, bỏ lại sau lưng những ngày ngắn ngủi khó có thể quên ở một vương quốc cổ nay đã phủ một màu trắng xóa.

Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: