ĐÔNG NGÀN

Vẽ con giáp là thú chơi của các họa sĩ. Ứng với mỗi “ hành” 12 năm, theo chu kì địa chi 12 năm, theo 12 con vật.

Tranh con giáp Kỷ Mão của hoạ sĩ Nguyễn Tư Nghiêm

Theo văn hóa của một số quốc gia phương Đông, mỗi người sinh ra trên đời này đều ứng với một con giáp bản mệnh, nó gánh vác cả hành trình sống, chi phối tính cách người đó. Đời một con người khi sống đủ 60 năm, là đã kinh qua đủ ngũ hành thử thách Kim – Mộc -Thủy – Hỏa – Thổ. Nghĩa là đã đủ “lên bờ xuống ruộng”, trui rèn qua nước lửa để đạt một chữ Thọ kiêu hãnh. Cho nên vẽ con giáp mà thể hiện được bản mệnh của mỗi người ứng với từng năm thì quả là việc khó! Vẽ con giáp là vẽ con vật đại diện trong năm, ai từng học vẽ đều vẽ được con vật đó theo cách của anh, hoặc giống y, hoặc cách điệu. Sự biến hình của con giáp từ thật đến biểu hiện là tùy ý thích của mỗi người, nhưng con giáp thường mang anh hình tượng, vẽ thật thì thô thiển nên ít người vẽ tả thực.

Họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm là người vẽ tranh con giáp nổi tiếng ở Việt Nam

Vẽ con giáp chuẩn xác không phải là việc dễ. Thường để biểu hiện con giáp của năm bản mệnh đó người ta phải nghiên cứu khá nhiều điều. Với con người, sống trọn một hoa giáp là 60 năm. Mỗi 12 năm ứng với 12 con giáp là một chu kì. Đó là địa chi gồm 12 con vật: Tí, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tị, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi (chuột, trâu, hổ, mèo, rồng, rắn, ngựa, dê, khỉ, gà, chó, lợn). Tuần tự, mỗi năm ứng với một con vật. Còn thiên can chỉ có 10 năm, thì cứ 5 năm lại ứng với một ngũ hành: Kim – Mộc – Thuỷ – Hỏa – Thổ, rồi quay lại chu kỳ mới, cùng gắn với mỗi con giáp trong năm. Do đó cùng là Giáp Dần (hổ), theo ngũ hành, năm nay là Hoàng hổ (vàng), nhưng kế sang 5 năm chu kỳ sau có thể lại là Bạch hổ (trắng), hoặc Hắc hổ (đen)…, để ứng với con giáp, tác động đến bản mệnh người đó. Vậy nên Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ đều biến thiên như thế theo chu kỳ.

Tranh con giáp Quý Mão của hoạ sĩ Lê Trí Dũng

Hiểu được địa chi – ngũ hành thì sẽ vẽ con giáp trong năm thuận theo phong thủy, biểu hiện bản mệnh của năm. Màu sắc và cấu trúc có thể thay đổi để thể hiện những sự vận động tinh tế của vũ trụ. Cố họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm – một trong bộ tứ Sáng – Liên – Nghiêm – Phái, thế hệ thứ hai của mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Ông là người vẽ con giáp nổi tiếng, luôn nghiên cứu phong thủy trước khi đặt bút chọn màu, chứ không đơn thuần chỉ tạo hình con giáp theo vẻ bề ngoài. Nhà sưu tầm Trần Hậu Tuấn nhận xét: “Nghệ thuật hội hoạ của Nguyễn Tư Nghiêm gần gũi với phong cách tranh dân gian, tranh thờ… với hình bóng của tâm linh và màu của dấu tích thời gian.” (trích từ cuốn sách “Tranh Nguyễn Tư Nghiêm trong sưu tập Thu Giang”).

Tranh "Những con Mèo châu Á" trong bộ tranh 12 con giáp của họa sĩ Vũ Đình Tuấn

Trong làng mỹ thuật Việt Nam cũng có họa sĩ Phạm Viết Hồng Lam nổi danh với các bộ tranh con giáp đầy màu sắc trang trí. Có những họa sĩ còn đầu tư sáng tác tranh con giáp thành bộ tác phẩm hoàn chỉnh, như bộ tranh khắc gỗ của họa sĩ Vũ Đình Tuấn, được vẽ kéo dài trong nhiều năm, với nhiều phiên bản in độc đáo. Với họa sĩ Tô Chiêm, khi vẽ con giáp, ông thường để ý tớihình thể và đặc tính của từng loài vật, bởi đó là điểm nhận biết ban đầu, sau mới đặt ý tưởng vào tranh. Mới đây, họa sĩ Lê Trí Dũng đã cho ra mắt bộ tranh con giáp Quý Mão với bảng màu ngũ hành. Ông cho biết, theo quan niệm dân gian, mèo là một linh vật quí, đem lại những điều may mắn, tốt lành. Mèo tượng trưng cho đức tính bền bỉ, kiên trì, khéo léo và nhẫn nại. Phong thủy cho rằng những điều ấy đánh tan được tà khí Những bức tranh mèo Quý Mão 2023 họa sĩ vẽ về sự xum họp gia đình, về tình mẹ, về ngũ hành mèo, nhằm gửi đến lời chúc một năm may mắn và hạnh phúc. Nếu hiểu con giáp biến động theo ngũ hành, thì sự thể hiện của các họa sĩ chắc sẽ càng sâu sắc và phong phú, thú vị hơn nhiều. Khi các tìm tòi trong tạo hình, lại cộng thêm hiểu biết về ý nghĩa của thiên can và địa chi với vận động huyền bí của ngũ hành, thì bức tranh con giáp sẽ có thêm giá trị dự báo nữa.

Tranh con giáp Mão của hoạ sĩ Tô Chiêm

Khi một bức tranh con giáp được tặng cho ai đó mà tương tự như bản đồ số mệnh của từng người thì thật thú vị. Đạt đến đỉnh cao đó thì tranh con giáp sẽ lên đẳng cấp mới, đúng với giá trị của nó.