Sự tích hoa mai vàng

Theo Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam của Nguyễn Đổng Chi
Họa sĩ vẽ minh họa: Nguyễn Minh Sơn

Ngày xưa, có một cô bé rất giàu lòng yêu thương. Cô yêu người thân, yêu bà con hàng xóm, yêu cả ba ông Táo bằng đá núi, đêm ngày chịu khói lửa để nấu cơm cho mọi người ăn. Ông Táo già thì thỉnh thoảng lại hiện lên trò chuyện với hai chị em.

Biết dịp cuối năm ông Táo thích có cá chép để cưỡi về Trời, cô bé liền rủ chị đi bắt cho bằng được một con cá chép, bỏ vào bếp lửa rồi nói: “Ông Táo ơi! Chúng cháu biếu ông con chép này đây!”. Con cá chép vụt biến mất. Tối ngày hai mươi ba Tết, quả nhiên hai chị em thấy ông hiện ra, sau đó cưỡi con cá chép như cưỡi ngựa, bay ra khỏi nhà và bay cao mãi lên trời.

Bố cô bé là một người đi săn thú rất tài giỏi. Ông thường chỉ thích đi săn thú dữ. Ông không muốn truyền nghề cho con mình, vì cả hai đều là gái. Nhưng cô em lại rất thích nghề của cha. Lên năm tuổi cô đã xin cha dạy cho mình đủ cả côn, quyền và đao kiếm. Cô tuy bé người nhưng nhanh nhẹn vô cùng. Sức mạnh của đôi tay cô làm người cha cũng phải kinh ngạc. Lên chín, cô đã hăm hở xin theo cha đi săn thú. Lần đầu theo cha đi săn, cô đã giết ngay được một con lợn lòi rất hung dữ.

Trong vùng bỗng xuất hiện một con quái đầu người mình báo. Dân chúng rất khiếp sợ, vì con quái vật chỉ thích ăn thịt trẻ con. Người cha liền dẫn cô gái nhỏ đi diệt được quái vật. Bà con trong vùng mang rượu, gà vịt đến ăn mừng. Cô gái nhỏ không quên đặt vào bếp lửa một con cá chép và khấn với ông Táo già: “Chúng cháu xin gửi biếu ông con chép để thỉnh thoảng ông cưỡi đi chơi”. Ông Táo già lại hiện lên cám ơn cô bé.

Người cha sau đó bị ốm nặng, sức khỏe không còn được như trước nữa. Vài năm sau, ở trong vùng xa bỗng xuất hiện một con quái đầu người mình trăn sức khỏe ghê gớm. Nó có thể quấn chết một con bò mộng chỉ trong chớp mắt. Nó cũng thích ăn thịt trẻ con và có thể ăn một lúc đến mấy đứa. Bà con vùng đó liền cử người ra mời hai cha con vào diệt quái giúp.

Cô gái nhỏ liền xin đi. Người cha nói: “Cha sẽ cùng đi với con, nhưng cha chỉ giúp con thôi. Lần này chính con phải lo diệt quái đấy”. Người mẹ và chị càng lo lắng gấp bội. Cô gái nhỏ trấn an: “Mẹ và chị à, con tuy còn nhỏ nhưng con có đủ sức để diệt quái. Cha và con diệt xong quái sẽ trở về ngay”.

Thấy không can ngăn được, người mẹ và chị đành lo chuẩn bị mọi thứ cho hai cha con lên đường. Trước đó, người mẹ đã may áo mới cho hai con ăn Tết, bây giờ bà liền hỏi cô gái nhỏ: “Con muốn mẹ nhuộm áo cho con màu gì?”. Cô bé nhìn ra ngoài đồi núi, rồi đáp: “Con rất thích màu vàng!”. Người mẹ liền giã nghệ nhuộm cho con một màu vàng thật tươi. Ngày lên đường, cô bé mặc chiếc áo vàng, nhìn càng khỏe, càng đẹp. Cô nói với mẹ và chị: “Diệt xong con quái lúc về con sẽ mặc áo này cho mẹ và chị nhận ra được con ngay từ xa”. Trước khi đi cô gái cũng không quên khấn chào ông Táo đá núi và hứa: “Cháu sẽ trở về kể chuyện diệt quái cho ông nghe”. Ông Táo liền hiện ra nói: “Chúc hai cha con mau trừ được quái. Ông sẽ chờ ngày cha con trở về”.

Hai cha con đi ròng rã hơn một tháng trời mới đến nơi có con quái thú. Đánh nhau với nó hai ngày liền mà không diệt nổi. Sức của người cha thì cứ yếu dần. Cô bé liền thưa với cha: “Cha ơi! Ngày mai cha cứ để cho con bám sát nó. Con sẽ đâm một con dao găm chặt đuôi nó vào thân cây này, đâm một con dao cắm chặt mình nó vào thân cây khác. Nó không quăng mình đi được thì ta sẽ lựa thế mà chặt đầu nó đi”. Người cha biết cách đánh đó hay nhưng rất nguy hiểm. Nhưng tin vào tài nghệ của con, ông gật đầu: “Được! Nhưng con phải đề phòng cẩn thận nếu nó dứt được đuôi ra”.

Ngày hôm sau theo cách đánh ấy, hai cha con quả đã diệt được quái. Nhưng trước khi chết nó đã quẫy mạnh một cái, dứt được cái đuôi ra khỏi mũi dao. Sau đó nó liền cuốn ngay lấy người cô bé. Cô bé vừa chặt được cái đầu con quái thì cũng bị con quái quấn gẫy xương mềm nhũn cả người. Thấy con gái yêu của mình chết, người cha buông rơi cả thanh kiếm, chạy đến đỡ lấy xác con. Bà con trong vùng cũng vừa chạy đến. họ đem xác cô gái về chôn cất rồi lập đền thờ.

Cô bé biết rằng cha mẹ chị mình cùng bà con đều yêu quý mình, mà cô cũng yêu quý và muốn sống với họ. Cô xin thần Đất giúp cô biến thành một con chim lông vàng rực rỡ, bay về quê nhà gặp ông Táo đá núi: “Ông ơi! Cháu bị con quái quấn chết. Nhưng cháu mà chết thì mẹ cháu, chị cháu làm sao sống nổi. Vậy đêm nay hai mươi ba Tết, ông về trời hãy tâu với trời cho cháu sống lại”.

Con chim lông vàng rực rỡ liền bay về nhà mình, kêu lên mấy tiếng rồi bay đi. Lúc đó người mẹ và chị biết cô gái nhỏ đã không còn nữa. Bà mẹ ngã ngất bên bếp lửa. Ông Táo đá núi liền đưa hai bàn tay ấm nóng áp vào trán cho bà tỉnh lại và nói ngay: “Tôi sẽ xin trời cho cháu sống lại”. Ông Táo đi tối hăm ba thì tối hăm tám trở về, báo với hai mẹ con: “Trời rất thương cô bé nhưng cháu chết đã quá ngày. Vì vậy trời chỉ có thể cứu cho cháu mỗi năm sống lại được chín ngày”.

Cả nhà nghe nói vừa buồn vừa mừng. Thôi cứ được trông thấy con, trong giây lát cũng đã đỡ khổ rồi. huống gì lại được thấy đến chín ngày. Bỗng nghe ngoài cổng có tiếng gọi: “Cha ơi! Mẹ ơi! Chị ơi!”. Đúng là cô gái nhỏ đã trở về trong chiếc áo vàng. Cả nhà ôm nhau khóc như mưa. Cô gái nhỏ ăn Tết với cha mẹ và chị đúng chín ngày. Trong chín ngày, họ sống bù cho cả một năm sắp phải xa nhau. Đến đêm thứ chín trời vừa tối, cô bé vừa kịp ôm lấy cha, mẹ và chị để chào ra đi thì người cô bỗng cứ mờ dần như sương khói rồi biến mất. Cả nhà buồn rầu, thương nhớ cô gái nhỏ vô cùng. Nhưng nghĩ đến chuyện Tết năm sau, cô sẽ về, mọi người lại an ủi nhau, lại kiên nhẫn chờ đợi… Và năm sau, cũng vào chiều hai chín Tết, cô gái nhỏ áo vàng lại trở về ăn Tết với gia đình rồi đến tối mồng Bảy lại ra đi… Năm nào cũng thế.

Từ đấy hàng năm, cô gái nhỏ áo vàng lại trở về sống chín ngày cuối năm, đầu Xuân với cha mẹ, với bà con trong vùng. Khi cha mẹ và chị đều mất cả, cô gái không về nữa. Cô hóa thành một cây hoa ngay ở ngôi đền bà con đã dựng lên để thờ cô. Cây ấy hầu như cả năm chỉ có lá, nhưng cứ vào khoảng gần Tết, hoa lại nở đầy. hoa màu vàng tươi như màu áo của cô gái nhỏ ngày trước. hoa vui Tết với bà con khoảng chín mười ngày rồi rụng xuống đất, biến mất để năm sau lại trở về. Cây hoa ấy ngày nay ta gọi là cây Mai vàng.

Ngày Tết ở miền Trung và ở Nam Bộ, bà con thường mua một cành mai vàng về cắm trên bàn thờ ông bà. họ tin rằng, có cành mai vàng vừa đẹp nhà vừa vui Tết lại vừa có thể xua đuổi được hết các loài ma quái trong suốt cả năm.

Menu

Các ấn phẩm

Tạp chí Heritage – Tổng công ty Hàng không Việt Nam

Menu