Thành Thế Vinh
Năm nào cũng vậy vào ngày mùng 2 tháng 2 âm lịch hàng năm, người Dao đỏ ở xã Dền Sáng (huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai) đều tổ chức nghi lễ truyền thống đã có từ lâu đời mang tính cộng đồng cao: đó là lễ cúng rừng thiêng. Đây là một nghi lễ có sự tham gia của toàn thể người dân trong thôn bản.
Lễ cúng rừng thiêng được người Dao đỏ chuẩn bị kỹ càng từ trước đó, trưởng bản sẽ phân công việc đến từng hộ dân và lễ vật sẽ do người dân trong thôn bản tự động đóng góp. Ngay từ sáng sớm ngày tổ chức lễ, những người đàn ông Dao đỏ đã mang lễ vật và nhiều vật cần thiết đến khu rừng cấm. Mỗi hộ dân sẽ cử một đại diện ra địa điểm cúng tế để chuẩn bị, dọn dẹp sạch sẽ khu vực quanh ban thờ thần rừng. Trong nghi lễ cúng rừng này, sẽ có 4 thầy cúng tham gia với một người trong số đó được chọn là chủ lễ. Chủ lễ phải là thầy cúng có uy tín, am hiểu các luật tục để thực hiện các nghi lễ trước ban thờ thần rừng. Đầu tiên là lễ dâng hương, dâng lễ vật và đọc các bài cúng để mời thần rừng về dự và chứng giám lòng thành của dân bản. Theo quan niệm, lễ cúng được thực hiện để cầu xin thần rừng phù hộ, che chở cho cả thôn bản một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, nhà nhà bình an, vật nuôi trong nhà mạnh khỏe, lớn nhanh. Nghi lễ cổ xưa này được duy trì đến ngày nay để thể hiện lòng thành của con người với thiên nhiên bởi theo họ: “còn rừng thì còn sống, mất rừng là mất tất cả”.
Cũng trong lễ cúng rừng này, dân bản sẽ cùng thảo luận những vấn đề liên quan đến cộng đồng và các quy định liên quan đến việc bảo vệ, quản lý rừng. Người Dao đỏ đưa ra các quy định cho cả cộng đồng phải thực hiện đối với rừng cấm rõ ràng, như sau: Không được chặt cây khai thác rừng, không đốt lửa, không được dựng nhà và săn bắn trong khu rừng cấm, không được lấy củi, chăn thả gia súc. Mọi hành vi xâm phạm đến rừng đều phải nhận những hình phạt thích đáng. Kết thúc buổi lễ, những người cao tuổi trong bản sẽ truyền đạt cho thế hệ kế cận trách nhiệm để gìn giữ phát triển rừng. Những nguồn dược liệu quý giá được đúc kết thành nhiều bài thuốc chữa bệnh có từ lâu đời của người Dao sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào trách nhiệm giữ rừng của nhiều thế hệ. Khi lễ cúng đã hoàn tất, lễ vật sẽ được hạ xuống và chia đều cho những người đến dự cùng hưởng lộc rừng.
Tục thờ thần rừng là một nghi lễ truyền thống đã có từ cổ xưa và ảnh hưởng lớn đến đời sống tâm linh của người Dao đỏ. Nghi lễ này tạo nên mối quan hệ gắn kết trong cộng đồng, làng bản, nâng cao ý thức gìn giữ, góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên rừng và nguồn nước cho đồng bào Dao đỏ nơi đây.