Bài: Trần Tấn Vịnh               

Ảnh: Trần Tấn Vịnh, Lê Vấn

 Xứ Quảng là quê hương của nhiều làng nghề nổi tiếng, góp phần làm cho sản vật địa phương thêm phong phú, làm nên sắc thái độc đáo và di sản văn hóa của xứ sở. Trong các làng nghề đó không thể không nhắc đến những làng lụa ở hạ lưu sông Thu Bồn. Nghề ươm tơ dệt lụa “một thời vang bóng”, nay đang hồi sinh và tìm lại vị trí, thương hiệu của mình bởi sự ra đời của Làng Lụa Hội An bên thềm đô thị cổ – di sản văn hóa thế giới.

Từ thế kỷ XVI-XVIII, những bậc tiền nhân khai khẩn đã sớm nhận ra đất xứ Quảng rất phù hợp với nghề trồng dâu, nuôi tằm. Làng lụa bên sông Thu Bồn gắn liền với sự tích Bà chúa Tàm tang Đoàn Quý Phi và thế tử Nguyễn Phước Lan. Xuất thân từ một cô gái làm nghề trồng dâu nuôi tằm, sau khi trở thành Quý Phi của chúa Thượng, bà đã khuyến khích nông dân các phủ Điện Bàn, Thăng Hoa lúc bấy giờ chú trọng phát triển nghề nuôi tằm dệt lụa, nhờ đó mà nghề tằm tang – dệt lụa ở xứ Đàng Trong có điều kiện mở mang. Sản phẩm tơ lụa Quảng Nam lúc đó chuyên cung cấp cho vua chúa và giới quý tộc hoặc xuất khẩu đi nước ngoài.  Những làng dệt Mã Châu, Đông Yên, Thi Lai, Trung Lương, Bảo An… từ lâu đã nổi tiếng với nghề trồng dâu, chăn tằm, ươm tơ, dệt lụa, dệt vải với những mặt hàng phổ biến như lãnh, sa nhiễu, đũi, the, đệm… Các làng nghề đó đã góp phần tạo nên sự sầm uất của “Con đường tơ lụa trên biển” và thương cảng Hội An. 

Sản phẩm của Làng lụa Hội An tại Festival làng nghề Huế 2017

Phát huy truyền thống quê hương, Làng Lụa Hội An ra đời và đã làm tốt vai trò khơi dậy truyền thống Tằm Tơ xứ Quảng, nơi trình diễn nghề nuôi tằm, ươm tơ, dệt lụa, giới thiệu về cách thức dệt thủ công của người Chămpa và người Việt tại Quảng Nam. Cùng với các làng nghề trong tỉnh, Làng lụa Hội An là mô hình sáng tạo phục hưng nghề tơ lụa Quảng Nam, Hội An trên nền tảng di sản văn hóa thế giới. Trong đô thị cổ Hội An hiện có 500 cửa hàng may đo, bán tơ lụa, nhiều cửa hàng thời trang có thương hiệu từng phục vụ nhiều khách VIP và du khách nước ngoài.

Phơi lụa

Tại Làng Lụa Hội Annhững ngôi nhà cổ xứ Quảng đã được phục dựng. Bên trong là một bảo tàng mini trưng bày các khung dệt lụa cổ xưa. Những ngôi nhà cổ khác nhộn nhịp tiếng thoi đưa, ngoài sân đặt những nong tằm đang ăn lá dâu… Nơi khác những nồi kén vàng bốc khói, những cô gái ngồi kéo kén, quay tơ. Khu vườn dâu của làng có nhiều cây dâu cổ thụ là một trong những “chứng nhân” của các làng lụa xa xưa ở Xứ Quảng. Làng Lụa Hội An còn là nơi tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật, bảo tồn di sản văn hóa dân gian, trong đó có ba kỳ Festival Lụa trong khuôn khổ của Festival Di sản Quảng Nam, các cuộc trình diễn thời trang với các trang phục bằng lụa

Tự bao đời nay, cư dân làng Việt xứ Quảng ở vùng hạ lưu sông Thu Bồn đã sáng tạo và giữ gìn một sản phẩm nổi tiếng làm nên sự trù phú và vẻ đẹp của quê hương. Làng lụa Hội An đã tiếp nối làng nghề truyền thống của xứ Quảng – nghề ươm tơ dệt lụa, từ đó kết nối giao lưu với bên ngoài để mở đầu ra cho thị trường tơ lụa Việt Nam.