Bài: Trâm Anh
Ảnh: HumVentures
Từ thuở khai sơn lập địa, người Việt đã biết nương vào nhịp đất trời để chọn cách ăn, nếp ở. Không cần đến lịch âm dương, ông bà ta vẫn nhận ra mùa chuyển bằng cơn mưa bụi tháng Giêng, làn gió nồm oi ả giữa hè, mùi hoa sữa đầu thu, hay hơi gió bấc sáng chớm đông. Và cứ mỗi khi tiết trời thay áo, căn bếp quê lại rộn ràng những quà tặng quý giá từ đất trời: trái nhót đầu xuân, sen ngậm sương tháng 5, cốm thu thơm nức phố cổ, hay mớ su hào, bắp cải giòn mát theo gió đông về chợ.

Câu ca mộc mạc: “Chim, gà, cá, lợn, cành cau – Mùa nào thức nấy, giữ màu nhà quê” tưởng chừng chỉ để nhắc nhớ mùa vụ, nhưng thực ra hàm chứa cả một triết lý sống. Ăn theo mùa là tận hưởng thứ ngon đang độ, khi rau quả đã gom đủ nắng gió, cá tôm béo bùi theo con nước. Một món ăn, không chỉ ngon ở vị mà còn lành. Lành từ nếp sống biết chờ, biết lựa.
Không chỉ am tường mùa màng, ông bà ta còn khéo léo phối vị để dung hòa âm dương. Món mát thì điểm chút gừng, vài lát riềng cho ấm bụng món béo dùng kèm dưa muối để nhẹ vị, dễ tiêu. Hải sản có tính hàn thì nhất thiết phải có tiêu, nghệ, sả để điều khí, hòa vị. Đó là công thức dưỡng sinh truyền đời, chắt chiu từ gian bếp, từ lời bà, qua tay mẹ.

Từ Bắc vào Nam, mâm cơm mỗi miền là một bản đồ sống động của mùa. Miền Bắc 4 mùa luân phiên, món ăn xoay vần theo tiết khí, xuân có canh măng, chè kho; hè về với rau đay, canh cua, cà pháo; thu thơm cốm xanh, hồng ngâm; đông ấm nồng với giả cầy, thịt đông, cá kho. Miền Trung khắc nghiệt, nhưng giàu bản sắc với món kho cay, rau tập tàng, mắm ruốc, mít non. Còn Miền Nam, chỉ 2 mùa mưa nắng mà sản vật trù phú quanh năm, nào là cá linh, bông điên điển, xoài cát, dưa hấu… thức quà nào cũng thấm đẫm cái chất hào sảng của người miệt vườn.

Giữa phố thị hôm nay, nhịp mùa đôi khi mờ nhạt nhưng thiên nhiên thì vẫn bền bỉ gửi tín hiệu đến những ai còn lắng nghe. Vẫn có người chọn sống nương vào vụ, nấu theo mùa, tiếp nối tinh thần truyền thống bằng sáng tạo đương đại. Và có một lớp thế hệ đầu bếp người Việt thời nay, dù đi đông đi tây về, vẫn chắt chiu tinh túy từ cỏ cây, rau trái nước Nam để làm nên những món ngon thấm hồn Việt. Một trong số đó là món lẩu sương sâm lá é tại Nhà hàng Hum – một địa điểm nổi tiếng ở TP. Hồ Chí Minh, được nhiều người yêu thích bởi không gian ấm cúng và thực đơn phong phú, kết hợp giữa ẩm thực dân gian và hiện đại. Sương sâm vốn dân dã, người ta thường chỉ nghĩ đến mấy món tráng miệng bên góc chợ quê, khu vườn nhà, vậy mà bước thành món chính đãi khách trọng. Còn lá é, vốn là đặc sản miền Trung, ươm chắt thứ tinh dầu xứ nắng gió mà thành. Sương sâm mát, lá é ấm, một cân bằng ý nhị. Lối ăn như bài thuốc lành, chính là cái tinh thần “ăn mà dưỡng” của ông bà ta.

Suy cho cùng, dùng món theo mùa là một nghệ thuật sống thuận tự nhiên, là cách người Việt lắng nghe nhịp thở của đất trời, thấu hiểu cơ thể mình, và gìn giữ nền văn hóa ẩm thực địa phương từ đời này sang đời khác.
HumVentures – đơn vị chủ quản các thương hiệu ẩm thực Hum và Mặn Mòi:
Website: www.humventures.vn
Email: xinchao@humventures.vn
Xem thêm bài viết liên quan: