Quảng cáo 
Thụy Phương
Chợ Noel, hay còn gọi là chợ Giáng sinh, là chợ phiên quan trọng và độc đáo bậc nhất trong năm ở nhiều quốc gia châu Âu. Theo sử sách, dấu tích của chợ Giáng sinh đầu tiên xuất hiện từ thế kỷ 14 tại nước Đức hay vùng Alsace của nước Pháp, được gọi là “Chợ Thánh Nicolas”, tên của vị thánh bảo trợ trẻ em. Chợ này phổ biến trong nhiều thế kỷ trước tại Trung Âu và Đông Âu như Áo, Thụy Sỹ, Đức, Pháp… Ngày nay, hình thức chợ này đã lan rộng ra toàn cầu.
Chợ xưa hàng thế kỷ
Theo truyền thống, chợ được mở ra từ 4 tuần trước Giáng sinh và kết thúc vào đúng đêm Giáng sinh, nhưng hiện giờ, chợ có thể đóng cửa sau những ngày đầu tiên của năm mới. Điểm dễ nhận diện nhất của chợ là nó được dựng ngay tại trung tâm làng, thị tứ, quận, thành phố hay thủ đô, được trang hoàng rực rỡ, với rất nhiều gian hàng bày bán đồ trang trí, sản vật địa phương, món ngon truyền thống, đồ lưu niệm làm thủ công…
Trong nhiều thế kỷ cho đến tận giữa những năm 1990, chợ Giáng sinh của thành phố Strasbourg (Pháp), thủ phủ xưa của vùng Alsace, sát biên giới với Đức, gần như là chợ lớn nhất châu Âu. Năm 1995, nhờ thành công ngày càng vang dội, Strasbourg đem mô hình chợ Giáng sinh giới thiệu tại nhiều hội chợ du lịch quốc tế. Và ngay 1 năm sau, năm 1996, các chợ Giáng sinh như trăm hoa đua nở trên toàn cầu, từ Hoa Kỳ, qua Ấn Độ đến Hongkong, Nhật Bản… Đặc biệt, các thành phố lớn của châu Âu dựng chợ với nhiều mục đích khác nhau như quảng bá du lịch, văn hóa và thương mại. Đức, Pháp, Anh là những nước có nhiều chợ Giáng sinh nhất ở châu Âu. Các hãng du lịch còn mở rộng tour du thuyền, ngoài xe bus truyền thống, dừng chân ở các chợ Giáng sinh dọc theo con sông Danube từ Đức sang Hungary. Vì hơn bao giờ hết, Giáng sinh là mùa của ăn chơi, giải trí và mua sắm.
Trải nghiệm cho các giác quan ở chợ Strasbourg
Điều gì khiến cho chợ Giáng Sinh được nhân rộng và thành công như vậy? Đó chắc hẳn là nơi mà các giác quan của chúng ta được thỏa mãn như ý. Hãy theo tôi đến với khu chợ Giáng sinh nổi tiếng bậc nhất châu Âu – chợ ở Strasbourg (Pháp).
Đầu tiên là thị giác, đứng từ xa nhìn tới khu chợ, màu sắc lung linh, lấp lánh của đủ loại nến và đèn, ánh màu dồn cả vào vài dãy phố. Bước vào chợ, du khách choáng ngợp với: nến, xà phòng, nước hoa, đồ gỗ đẽo gọt hình thiên thần, trang sức, vật dụng trang trí nhà, đồ chơi nhựa – gỗ, quả cầu tuyết treo trên cây thông…
Cùng lúc mãn nhãn là thính giác vui tai với âm nhạc đủ loại: nhạc Giáng sinh, nhạc thính phòng, có khi cả nhạc đồng quê, tiếng hò reo của những người chơi trò ăn điểm nhận quà, tiếng mặc cả, tiếng trẻ con đòi mua đồ chơi… với đa ngôn ngữ rộn ràng.
Sau đấy là lúc khứu giác và vị giác phải nhập cuộc, bao nhiêu mỹ vị thế mà! Thứ đồ uống đặc trưng nhất chính là vang nóng tẩm gia vị hoặc vang nóng tẩm quế. Dạo chợ dưới trời lạnh, bụng đói, tay cóng, ai cũng muốn sà vào quán vang nóng làm một cốc cho ấm bụng. Đồ ăn thì phong phú, từ đồ ngọt đến đồ mặn, từ khai vị đến món chính, tráng miệng. Nào là chocolate thỏi đến chocolate nóng, bánh mì tẩm gia vị, hạt dẻ nướng… rồi đến pho mát, xúc xích nướng, thịt hun khói, khoai tây chiên…
Nếu bạn không ăn, uống, chơi, ngắm, sắm thì nghĩa là bạn không hề đi chợ Giáng sinh! Nếu cây thông cao nhất, to nhất giữa chợ hiện lên như một cây nến thơm lung linh giữa trời đông tuyết trắng thì chợ Giáng sinh hiện lên như một quả cầu tuyết treo trên cây thông ấy!
Di sản trong đương đại
Đầu thế kỷ 19, khi cách mạng công nghiệp nổ ra, tầng lớp công nhân phát triển tại các đô thị, mức sống người dân ít nhiều được cải thiện, chợ Giáng sinh thu hút sức mua của đối tượng thị dân này. Chợ hấp dẫn giới lao động thành thị bao nhiêu thì giới tinh hoa tỏ ra không mặn mà với những sản phẩm rẻ tiền của chợ bấy nhiêu. Cuối thế kỷ 19, khi chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh tại châu Âu, các ông chủ của những chuỗi cửa hàng lớn tiến hành những chiến dịch xua đuổi chợ Giáng sinh ra khỏi các thành phố để cắt đi mối lo cạnh tranh. Trong nước Đức, từ Berlin đến Nuremberg, chợ bị dẹp đi hoặc phải lui về ngoại thành.
Cuối thế kỷ 20, giới kinh doanh càng hiểu rõ hơn sức nặng thương mại và tài chính mà chợ Giáng sinh đem lại cho không những doanh nghiệp mà còn cho cả nền kinh tế của một thành phố hay một quốc gia. Buôn 11 tháng không bằng 1 tháng cuối năm ở chợ Giáng sinh. Chợ ở Strasbourg (Pháp) nổi tiếng từ cuối thập niên 1990 là một trong những chợ Giáng Sinh thu hút du khách quốc tế nhất thế giới. Tại đây, chỉ riêng tháng 12, các nhà hàng, khách sạn có doanh thu đạt từ 15 – 20% của cả năm. Chợ cũng làm khởi sắc cho ngành du lịch vốn chạy chậm lại vào mùa đông giá rét.
Trên phương diện văn hóa, chợ cũng góp phần tạo nên chất “địa phương” thông qua sản vật, gu ẩm thực, sinh hoạt văn hóa… trong một thế giới đã rất “phẳng”. Trước thế kỷ 20, chợ Giáng sinh là sự kiện thiên về tôn giáo, thế kỷ 20 đã biến nó thành sự kiện mang tính thương mại. Thương mại hóa tập tính văn hóa thể hiện khá rõ trong các sản phẩm được bán ra tại chợ qua từng thế kỷ. Thời Trung cổ, sản phẩm ở chợ gắn liền với việc chuẩn bị lễ: sáp làm nến, gia vị nấu, làm bánh đặc trưng Noel, hoa quả khô, đồ gỗ đẽo cho trẻ con… Sang thế kỷ 16, chợ Noel có thêm các món đồ trang trí cây thông. Cuối thế kỷ 19, chợ này xuất hiện thêm trang sức, nước hoa, trang trí nội thất. Từ thập niên 1990 đến nay, chủ các gian hàng bày bán mọi thứ ở chợ Giáng sinh.
Vì những lẽ đó, chợ Giáng sinh vừa như là di sản vật thể vừa như là di sản phi vật thể. Mỗi thế hệ tạo nên các đặc trưng đương đại, hay có dở có. “Điều khiến cho các chợ Giáng sinh trở nên quan trọng, không phải là mua được một món đồ trang trí, mà đó là tất cả những gì chúng ta nghe thấy, ngửi thấy, nhìn thấy… và sự hiện diện của mọi người xung quanh” – GS. Dirk Spennemann, đại học Charles Sturt (Úc).
Vì thế, chợ Noel giống như một món khai vị tràn hương ngập sắc cho Giáng sinh đang đến gần.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
