Bài: Anh Đào

Họa sĩ Trịnh Tuân sinh ra và lớn lên ở Hà Nội. Trải qua những tháng năm khốn khó của thời kỳ bao cấp, những kỷ niệm với Hà Nội lại càng “dầy” lên trong sáng tác. Tranh sơn mài của ông vì thế chủ yếu là những mảnh ký ức về Hà Nội, từng góc phố, khoảng sân đến cảnh sắc hồ Gươm bốn mùa thay lá. Ông cứ miệt mài “ẩn” ký ức vào tranh, đã 30 năm như thế.

Họa sĩ Trịnh Tuân

Nhân một ngày mùa thu, cũng là dịp kỷ niệm 30 năm thành lập hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam – Vietnam Airlines và Tạp chí Heritage, chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với với họa sĩ Trịnh Tuân, người họa sĩ có tình yêu đặc biệt với Hà Nội.

Thật thú vị khi biết, trước khi đến với hội họa, ông là một ca sĩ thính phòng?

Thực ra không hẳn thế. Tôi yêu âm nhạc và hội họa từ thuở nhỏ, cũng mơ mộng trở thành ca sĩ nhạc thính phòng nhưng có lẽ hội họa hợp với con người tôi hơn. Tuy vậy, tôi vẫn giữ niềm say mê với nghệ thuật thính phòng.

Đam mê với âm nhạc là thế, sao ông lại chuyển sang hội họa, chọn sơn truyền thống – một chất liệu khó?

Trong thực hành nghệ thuật của tôi với hội họa có nhiều sự thú vị lắm. Tôi may mắn được học vẽ từ các giảng viên trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam từ năm lên 7 tuổi. Yêu và theo đuổi nghệ thuật tạo hình, nhưng khi vào đại học lại quay sang chọn ngành Thiết kế (design), rồi trở thành giảng viên tại trường.

Năm 1994, một lần khi chuyện trò với nghệ nhân sơn mài Đặng Ngọc Bách, ông đã nói rằng tinh thần hội họa của tôi rất hợp với chất liệu sơn truyền thống. Ông động viên và hướng dẫn tôi thử nghiệm, từ đó không dứt ra được sự hấp dẫn của chất liệu này.

Âm nhạc có tác động đến những sáng tác hội họa của ông không?

Có và nhiều hơn thế. Thực ra âm nhạc và hội họa có rất nhiều điểm tương đồng, chỉ khác là một bên truyền cảm xúc, quan điểm, tư duy thẩm mỹ bằng hình ảnh và bên kia là âm thanh mà thôi. Những người hiểu nghệ thuật hội họa cũng thường nói tranh của tôi có tính nhạc và mỗi bức tranh là một bản serenade.

Kể từ triển lãm đầu tiên năm 1996 đến nay, ông đã tham gia gần 200 triển lãm trong nước và quốc tế, đối với ông triển lãm nào có ý nghĩa lớn nhất?

Một cột mốc và là sự thay đổi lớn đối với tôi đó là tham gia triển lãm “Inside” tại thành phố Kassel (Đức) năm 1997. Thời điểm này mạng internet chưa có, báo chí nghệ thuật không nhiều, các cơ hội tham gia các sự kiện nghệ thuật quốc tế rất ít. Tôi đã lang thang qua rất nhiều bảo tàng ở châu Âu, và thấy rằng những thứ mình đang làm có vẻ như đã cũ, cần phải thay đổi tư duy và quan điểm sáng tác.

Hà Nội ngày tôi trở về

Ông đã thay đổi như thế nào?

Khi nói đến các tác phẩm sơn mài truyền thống, người xem thường nghĩ ngay đến một bảng màu dường như là mặc định cho nó như màu đen của sơn then, sự óng ánh của vàng và bạc, những họa tiết mang tính Á Đông… Đó là giá trị quý báu của các nghệ nhân và các bậc thầy đi trước để lại. Nhưng nếu quá chú trọng đến giá trị truyền thống thì đó lại là sự cản trở cho việc phát huy đặc tính tốt đẹp của nó mà không phải chất liệu nào cũng có. Tôi đã đưa vào tranh sơn mài những bảng màu của riêng tôi, kèm theo đó là cách xử lý hòa sắc bằng cách tạo nhiều lớp màu với độ dày mỏng khác nhau trên mặt vóc, trước khi mài hoàn thiện cùng với ngôn ngữ tạo hình khúc triết và mạch lạc.

Sinh ra và lớn lên Hà Nội, tinh thần trong các tác phẩm của ông về Hà Nội là gì?

Là sự hoài niệm. Điều này người xem có thể thấy rõ trong các tác phẩm tôi vẽ về Hà Nội trải dài trong nhiều năm tháng. Nghệ sỹ có thể tạo ra được nhiều tác phẩm đương đại không mấy khó khăn, nhưng để đánh động những ký ức và tiềm thức, mỹ cảm của những gì thuộc về quá khứ cho người xem – những người của đời sống thực tại, thì không dễ.

Bỏ qua những hoài niệm, nếu được vẽ về một Hà Nội theo ý thích của mình, ông sẽ vẽ thế nào?

Nhiều khi tôi đã muốn bỏ những ký ức về Hà Nội trong các sáng tác của mình nhưng không thể. Những hoài niệm đẹp đẽ đó đã nằm sâu thẳm trong tâm hồn tôi và bạn sẽ không thể tạo ra một tác phẩm đẹp với một trái tim và một tâm hồn trống rỗng.

Cám ơn ông!

Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: