Quảng cáo 
Winlinh
Người ta thường nói, điều giản dị và thuần khiết nhất chính là điều đẹp đẽ và bền bỉ nhất. Ý nghĩ ấy đã khởi lên trong tôi khi tôi được đặt chân tới làng Thổ Hà vào một ngày nắng trong và gió nhẹ. Thổ Hà thuộc địa phận xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, là một ngôi làng cổ thuần Việt mang nhiều nét đặc trưng truyền thống của vùng đồng bằng trung du Bắc Bộ. Vẻ rêu phong, cổ kính của cảnh sắc và quần thể kiến trúc cũng như sự thuần hậu, mộc mạc của người dân Thổ Hà đã để lại trong lòng tôi ấn tượng khó phai.
Với địa thế ba mặt được bao bọc bởi dòng sông Cầu và một mặt tựa mình vào đồi núi thấp, Thổ Hà được hưởng trọn sự nuôi dưỡng hiền hòa của thiên nhiên. Phương tiện đi lại chính của người dân nơi đây là thuyền đò (tập trung ở ba bến đò là bến Chùa, bến Dưới và bến Trên) khiến Thổ Hà như một ốc đảo tách biệt với những xô bồ bên ngoài. Hình ảnh dòng sông Cầu thơ mộng với hàng tóc si ngả mình soi bóng nước hay những dáng đa cổ thụ nằm trầm lặng bên ngôi đền cổ được xem là biểu tượng cho sự bình yên mà người Thổ Hà đã gìn giữ suốt bao năm. Và họ cứ thế, giản dị vui buồn sống một đời thanh đạm, chuyên tâm làm nghề truyền thống bên con sông hiền hòa.
Bước quanh co theo lối đi đỏ nâu màu gạch xưa, ta có thể thư thả ngắm nhìn nắng chiếu trên những mái ngói rêu phong hay lá hoa la đà ngoài sân, trước ngõ. Lòng chợt lắng lại khi bước vào một gian chùa cổ, thấy như được gột rửa khỏi bụi bặm cuộc đời. Ngước nhìn những mái đình cong cong đượm màu mưa nắng, tâm trí trở nên nhẹ nhõm hơn. Ta được ngắm từng mảng gạch nung, tiểu sành, mảnh gốm trát trên cổng làng, miếu làng, giếng cổ hoặc những bức tường nhà gợi nhắc một thời vang bóng của làng gốm Thổ Hà xưa. Dừng chân tại đình Thổ Hà, chùa Đoan Minh và từ chỉ Thổ Hà (đã được xếp hạng Di tích cấp Quốc gia), ta sẽ không khỏi ngỡ ngàng khi nơi đây lưu giữ nhiều bia đá, đồ thờ, hoành phi, câu đối rất cổ và quý hiếm, xứng đáng là một trong những nơi tiêu biểu cho không gian văn hóa, tâm linh truyền thống của người Việt vùng châu thổ sông Hồng.
Bước quanh co theo lối đi đỏ nâu màu gạch xưa, ta có thể thư thả ngắm nhìn nắng chiếu trên những mái ngói rêu phong hay lá hoa la đà ngoài sân, trước ngõ. Lòng chợt lắng lại khi bước vào một gian chùa cổ, thấy như được gột rửa khỏi bụi bặm cuộc đời. Ngước nhìn những mái đình cong cong đượm màu mưa nắng, tâm trí trở nên nhẹ nhõm hơn. Ta được ngắm từng mảng gạch nung, tiểu sành, mảnh gốm trát trên cổng làng, miếu làng, giếng cổ hoặc những bức tường nhà gợi nhắc một thời vang bóng của làng gốm Thổ Hà xưa. Dừng chân tại đình Thổ Hà, chùa Đoan Minh và từ chỉ Thổ Hà (đã được xếp hạng Di tích cấp Quốc gia), ta sẽ không khỏi ngỡ ngàng khi nơi đây lưu giữ nhiều bia đá, đồ thờ, hoành phi, câu đối rất cổ và quý hiếm, xứng đáng là một trong những nơi tiêu biểu cho không gian văn hóa, tâm linh truyền thống của người Việt vùng châu thổ sông Hồng.
Bên cạnh những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể đặc sắc, Thổ Hà còn nổi tiếng với nghề làm bánh đa và mì gạo. Bánh đa nem Thổ Hà có màu trắng, mềm dẻo và khi đem cuộn rồi rán lên sẽ ra thứ nem giòn mà không vỡ. Mì gạo Thổ Hà cũng nổi tiếng khắp xa gần bởi độ dẻo dai, thơm ngon. Chưa kể đến món bánh đa vừng, bánh đa dừa nức tiếng xa gần bởi vị bùi, ngọt và ngậy. Điểm đặc biệt trong cách phơi bánh của người Thổ Hà là phơi gió chứ không phải phơi nắng nên vỏ dai và dễ cuốn. Bột gạo làm bánh là loại gạo tẻ nguyên chất, được người dân xay thủ công bằng cối đá để tạo độ kết dính chuẩn mực. Du khách khi rời Thổ Hà thường mua những tấm bánh đa, những xách mì gạo đơn sơ về làm quà, và không quên mang theo vài cút rượu làng Vân nồng ấm khi xuôi dòng sông Cầu tạm biệt. Chợt nghe ai đó đọc đôi câu của nhà thơ Phan Vũ: “Rượu làng Vân lung linh men ngọt/ Mắt cô nàng lúng liếng đong đưa/ Những chàng trai say suốt cả mùa”…
Thổ Hà cũng là vùng đất tươi đẹp và bay bổng với các lễ hội truyền thống đa dạng sắc màu. Khi con chim én gọi xuân về, nơi đây sẽ náo nức tổ chức các lễ hội du xuân, trong đó có lễ hội Thổ Hà – Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Du khách sẽ được đắm mình trong những làn điệu quan họ liền anh, liền chị quyến luyến lòng người; được hát đối quan họ trên con thuyền trôi lững thững giữa dòng sông Cầu; được hòa mình tươi trẻ vào các trò chơi dân gian chơi đu, chọi gà, vật, đánh cờ bỏi, thi bơi bắt vịt… Chẳng thế mà Thổ Hà từng được vua Tự Đức ban tặng cho bốn chữ: “Mỹ tục khả phong”, ghi nhận đây là nơi có nhiều phong tục tập quán đẹp, đáng để các nơi hướng về, học hỏi.
Với những giá trị văn hóa, lịch sử, nghệ thuật của một vùng quê đậm đà bản sắc, làng cổ Thổ Hà là điểm đến ý nghĩa với những ai muốn tìm hiểu sâu sắc hơn về nét đẹp trong đời sống của cư dân đồng bằng Bắc Bộ. Đến và cảm nhận, để thấy hồn Việt lẩn khuất trong từng thớ đất xưa cũ, trong từng mái ngói rêu phong nhuốm đầy ký ức tháng năm, trong từng nhịp khua chèo thong thả trên sông Cầu thơ mộng.
