Quảng cáo 
Bắc Trần
Đầu mùa hè 2025, chúng tôi tìm về Tu Mơ Rông – vùng đất nằm dưới chân dãy Ngọc Linh hùng vĩ của tỉnh Kon Tum để tìm kiếm những câu chuyện về một loại “quốc bảo” của đất nước. Và Tây Nguyên, như thường lệ, vẫn khiến trái tim chúng tôi thổn thức.
Tu Mơ Rông là huyện vùng cao thuộc tỉnh Kon Tum, được thành lập năm 2005, nổi tiếng với những cánh rừng nguyên sinh rộng lớn. Khí hậu mát mẻ quanh năm đã tạo điều kiện cho nơi đây phát triển nhiều loại dược liệu quý hiếm. Giờ đây, nhắc tới cái tên Tu Mơ Rông người ta sẽ nghĩ tới một “thủ phủ dược liệu của Tây Nguyên”, trong đó nổi tiếng nhất là sâm Ngọc Linh – loài sâm được mệnh danh là “quốc bảo”.
Tu Mơ Rông có hơn 95 cư dân là đồng bào Xơ Đăng. Họ sinh sống trong các bản làng mộc mạc, gắn bó với nếp nhà rông, nhà sàn, và đặc biệt là nhà lúa – một không gian lưu giữ cả đời sống nông nghiệp lẫn tâm linh của người Xơ Đăng. Những căn nhà lúa nhỏ bé được dựng riêng biệt với nhà ở, thường trên gò cao hoặc sườn đồi. Sàn nhà làm từ gỗ hoặc tre nứa, mái tranh hoặc tôn có độ dốc lớn, ôm trọn kho chứa bên trong. Với người Xơ Đăng, nhà lúa không chỉ là nơi bảo quản lương thực mà còn là biểu tượng cho sự no ấm và thành quả của mùa màng. Họ tin rằng thần linh cai quản kho lúa, vì vậy mỗi mùa thu hoạch đều tổ chức lễ cúng Yàng – vị thần bảo vệ mùa màng, như một nghi lễ thiêng liêng tạ ơn đất trời.
Quãng đường lên núi Ngọc Linh mang tới những thách thức đầy phấn khích – sức hấp dẫn đặc trưng trên những cung đường núi của Tây Nguyên. Những con đường đất đỏ trơn trượt ngoằn ngoèo; những con dốc hiểm trở giữa đại ngàn hùng vĩ, tất cả đều yêu cầu một sự cẩn trọng tuyệt đối và tập trung tuyệt đối của lữ khách. Và khi vượt qua những hiểm trở ấy, phần thưởng là cảnh quan nguyên sơ như một bức tranh thủy mặc hai bên đường: ruộng bậc thang loang loáng nước, rừng già phủ bóng, từng dòng suối róc rách vang vọng giữa không gian trong lành. Mùi rừng – mùi của đất ẩm, nhựa cây và hoa dại – ùa vào lồng ngực thanh sạch đến lạ, như một liều thuốc bổ phổi từ thiên nhiên.
Khu vực trồng sâm nằm ở độ cao gần 2000m so với mực nước biển. Để tới được đây, chúng tôi phải men theo các đường mòn nhỏ, băng qua các con suối, các bậc đá ẩm ướt và rễ cây chằng chịt. Mỗi bước chân là một nhịp chúng tôi cảm nhận rõ hơn về rừng thiêng và những bí ẩn mà đại ngàn lưu giữ. Và rồi, đáp lại sự trông ngóng của chúng tôi là những luống sâm xanh thẫm, khiêm nhường ẩn mình dưới lớp tán rừng già. Vườn sâm được quy hoạch khoa học: Cây 1-2 năm được che chắn kỹ, cây 3-4 năm bắt đầu ra hoa, cây trên 5 năm chuẩn bị đến kỳ thu hoạch. Bên trong nhiều lớp hàng rào thép gai và những người giữ vườn bảo vệ nghiêm ngặt là những luống sâm phủ nilon trắng, vừa đảm bảo ánh sáng quang hợp, vừa tránh mưa xối từ rừng.
Gần đó là khu gieo hạt – nơi mỗi hạt sâm có giá lên tới 120.000 đồng. Hạt được gieo trong lớp đất tơi, phủ thực bì mục giữ ẩm. Phân bón chủ yếu từ lá rừng, vỏ cà phê ủ hoai – một minh chứng cho chu trình canh tác tự nhiên và bền vững. Chúng tôi may mắn được tự tay nhổ một củ sâm Ngọc Linh 8 năm tuổi ngay tại vườn – Thân nhỏ, rễ con uốn mềm… nhưng có lẽ nó mang trong mình một giá trị sống vượt khỏi mọi thước đo vật chất. Khi củ sâm nằm lặng trong đất, hấp thụ tinh túy của sương, gió và bóng rừng suốt gần thập kỷ.
Tháng 5 cũng là mùa sâm Ngọc Linh nở hoa. Những chùm hoa nhỏ li ti, màu trắng ngà ẩn mình dưới tán rừng già, tỏa ra thứ hương rất nhẹ. Hoa sâm Ngọc Linh là thức ăn của loài ong đắng được người trồng sâm nuôi trong rừng. Mật ong của loài ong này – thứ mật sẫm màu, đặc quánh và mùi hăng nồng – vì thế, cũng trở thành một sản vật quý của rừng. Mật chạm đầu lưỡi – không ngọt sắc như mật ong thường thấy – mà mang vị đắng nhẹ, rồi mới lắng lại hậu ngọt sâu. Đó là một hương vị chưa bao giờ chúng tôi từng biết đến, vừa hoang dại, vừa thanh sạch, vừa khiến chúng tôi phải tự hỏi: vị đắng ấy đến từ loài ong, từ hoa sâm… hay từ chính cốt cách của rừng già?
Tu Mơ Rông đang dần chuyển mình. Chính quyền địa phương và cộng đồng người dân đang theo đuổi mô hình phát triển bền vững: Bảo vệ rừng tự nhiên, trồng dược liệu dưới tán rừng, nuôi giống bản địa, phục hồi thổ canh và từng bước phát triển du lịch sinh thái. Với tầm nhìn đó, Tu Mơ Rông không còn là một cái tên xa lạ trên bản đồ du lịch, mà đang dần trở thành điểm đến tiêu biểu của Tây Nguyên – nơi hội tụ vẻ đẹp thiên nhiên nguyên sơ, bản sắc văn hóa dân tộc và tinh thần gìn giữ di sản sống.
Nếu một ngày bạn cần tìm đến một nơi cảm nhận được linh hồn của núi rừng, để lắng nghe lòng mình vọng lại, để chạm tay vào củ sâm quý – thì Tu Mơ Rông chính là điểm hẹn. Nơi ấy, rừng thiêng không chỉ bao bọc những vườn sâm mà còn gìn giữ cả ký ức, niềm tin và giá trị sống. Cây sâm Ngọc Linh dạy ta cách sống: Kiên nhẫn, bám rễ sâu, và lặng lẽ vươn lên trong âm thầm – như chính cách Tu Mơ Rông đang âm thầm đánh thức tiềm năng di sản giữa lòng đại ngàn.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
