Trịnh Thanh Tùng quê gốc tại Hải Phòng nhưng sinh ra và lớn lên tại Sài Gòn. Khác với những hoạ sĩ cùng thời, ông không được học hành bài bản về hội hoạ vì sớm tham gia cách mạng. Trong “Biệt động Sài Gòn”, vẽ với ông khi đó là tự học cùng với niềm đam mê vô hạn.

Từ cuối những năm 60 thế kỷ trước, Trịnh Thanh Tùng đã nổi tiếng khắp Sài Gòn như một “Thợ kẻ vẽ tài hoa”. Ông kể: “Ngày đó các tiệm may lớn, các hiệu làm tóc sang trọng đều mong có biển hiệu do Trịnh Thanh Tùng vẽ. Làm biển hiệu được đi khắp nơi trong thành phố cũng thuận lợi cho hoạt động bấy giờ nhưng quan trọng không kém là nó thỏa mãn đam mê với cọ và sơn. Chắc là mình đã yêu mùi sơn dầu từ ngày đó”.

Sau ngày đất nước thống nhất, Trịnh Thanh Tùng nhận công tác thông tin tuyên truyền và sau mười năm công tác, vì lý do sức khỏe, ông xin nghỉ hưu non và từ đó ông bắt đầu chính thức sống với hội họa.

Mặc dù từ năm 1990 hầu như ông chỉ vẽ bằng một con mắt đã mờ và mắt còn lại đã hỏng hoàn toàn, trong 50 năm kể từ triển lãm cá nhân đầu tiên năm 1958, khi mới 16 tuổi,  ông đã có 14 triển lãm cá nhân ở trong nước và quốc tế, tham gia rất nhiểu triển lãm chung với bạn bè, đồng nghiệp cả trong nước và quốc tế.

Năm 2008 ông kỷ niệm nửa thế kỷ cầm cọ với Triển lãm cuối cùng “Trò chơi ký ức”. Nhưng như ông nói “cái nghiệp nó bám vào mình”, bạn bè, đồng nghiệp, các nhà sưu tập lại không chấp nhận “cái cuối cùng” đó của ông và Trò chơi ký ức lại được tổ chức vào năm 2019 tại thành phố Hồ Chí Minh và mới đây là tháng 3 năm 2024 được tổ chức tại Hà Nội với hơn 70 tác phẩm đặc sắc.

Trịnh Thanh Tùng sử dụng nhiều phong cách vẽ, chọn nhiều loại đề tài khác nhau nhưng dù phong cách hay đề tài nào thì các tác phẩm của ông đều tạo ấn tượng mạnh cho người xem bởi độ chi tiết trong việc kết hợp các lớp màu, ánh sáng và không gian trong tranh, người xem luôn cảm nhận được  sự chân thành và sâu sắc trong từng nét vẽ.

“Trịnh Thanh Tùng vẽ những chân dung thiếu nữ thật mượt mà nhưng lại rất dữ dội khi vẽ về đề tài chiến tranh. Tất cả đều có dấu ấn của một tâm hồn lãng mạn trên một cái nền kỹ thuật vững chắc” –  đó là nhận xét của hoạ sĩ Phan Vũ trong dịp Triển lãm “Trò chơi ký ức” vào tháng 9 năm 2008.

Các tác phẩm của Trịnh Thanh Tùng, dù theo chủ đề tĩnh vật, thiếu nữ, trừu tượng hay phong cảnh cũng đều kích thích trí tưởng tượng và cảm xúc của người xem. Những hình khối mơ hồ, các mảng màu loang tràn, các chi tiết không hoàn chỉnh được ông khai thác nhằm tái hiện ký ức, vốn không bao giờ rõ ràng hay nguyên vẹn. Những đường nét đứt đoạn có thể biểu trưng cho ký ức bị lãng quên hoặc rạn nứt, các lớp màu chồng chéo tạo cảm giác về sự xung đột giữa ký ức cũ và thực tại…

Tranh của ông thường khơi gợi cảm xúc mãnh liệt, từ sự bình yên cho đến nỗi buồn. Với những người có ký ức vui vẻ, tranh của Trịnh Thanh Tùng như mang lại cảm giác ấm áp và gần gũi. Với những người có ký ức buồn, tranh của ông giống như một “gương soi”, giúp họ đối diện và chấp nhận. “Những bức tranh này khiến tôi nhận ra mình đã quên đi những điều nhỏ bé nhưng quan trọng trong tuổi thơ.” Đó là tâm sự của một người yêu tranh khi ngắm các tác phẩm Chải tóc (2003), Ký ức xanh (2003), Về thôn (2008)…

Nói về tác phẩm của hoạ sĩ Trịnh Thanh Tùng thì không thể không nhắc đến “Em Thuý”, người vợ hiện nay, trẻ hơn ông 20 tuổi, nguồn cảm hứng sáng tạc vô tận của hoạ sĩ. “Em Thuý” đã hy sinh cả tuổi xuân của mình để chăm lo cho đam mê của hoạ sĩ, từ lo mua sơn, mua cọ đến căng toan, sắp xếp lưu trữ và bảo quản các tác phẩm của ông và bây giờ thì kiêm cả việc… đẩy xe lăn đưa ông đi chơi, giao lưu với bạn bè đồng nghiệp. Phần lớn các tác phẩm về thiếu nữ ông đều lấy cảm hứng từ người mẫu “Em Thuý”.

Cách Trịnh Thanh Tùng thể hiện tình yêu với vợ cũng thật đặc biệt, ông không vẽ hoa tặng vợ mà thay vào đó ông đặt mình vào những hoàn cảnh khó khăn cùng cực như để nhắc nhở bản thân “nếu không có em thì đời anh sẽ thế này đây”, đó chính là tinh thần của các tác phẩm nổi tiếng như Uống rượu dưới trăng (1989) , Những hạt ngọc (1990), Nội lực (1995), Còn gì cho em (2023), Nghiệp đày (2016).

Với Trịnh Thanh Tùng, ký ức như một trò chơi, không chỉ là những gì đã qua mà còn là hiện tại và tương lai, vì cách ta nhớ về điều gì đó luôn thay đổi theo thời gian. Tranh Trịnh Thanh Tùng không chỉ tái hiện ký ức mà còn khơi dậy sự đồng cảm và nhắc nhở người xem về giá trị của việc đối diện với quá khứ để sống trọn vẹn hơn trong hiện tại, nó khơi gợi cảm xúc và suy tư, khiến người xem không chỉ thưởng thức nghệ thuật mà còn đối diện với chính ký ức và cảm xúc của họ. Đây chính là điểm làm nên sức hút bền bỉ của các tác phẩm của Trịnh Thanh Tùng và khiến người yêu tranh muốn được xem, được thưởng thức chúng nhiều lần.

Một số tác phẩm khác của họa sĩ Trịnh Thanh Tùng: