Bài: Thùy Dung

Những bác thợ trên phố đã trở thành một phần rất sâu của Hà Nội

1. Chúng tôi ngồi bên nhau dưới những tàng cây thấp nơi góc phố Lý Thường Kiệt lưa thưa nắng. Từng ngày ấm tan dần theo sự chảy trôi của mùa, nên có chút nắng hiếm hoi là phải ra phố hong cho khô ảm đạm. Không phải lời rao trầm đều mà chính là tiếng quay kin kít từ vòng bánh xe mòn rạt của bác thợ mài dao đã kéo chúng tôi ra khỏi sự buồn tẻ. Thứ âm thanh vô tư ấy khiến con phố trở nên tươi tỉnh hơn giữa cái lạnh ngày đông. Nghe có tiếng gọi với từ một quán cơm nhỏ, bác thợ chao nhẹ ghi-đông và nhấc gọn chiếc xe lên vỉa hè. Bác vui vẻ nhận dao từ tay người phụ nữ trung niên rồi gỡ chiếc làn cũ phía sau yên xe xuống. Đồ nghề nđơn giản chỉ có vài viên đá mài hình chữ nhật màu ghi xám, chổi sơn, chai đựng cát, khăn cũ, xô nước nhỏ cùng chiếc ghế gỗ đã nẻ đầy những nếp nhăn. Trước khi mài, bác kiểm tra tình trạng dao bằng đường miết tay rất mịn với cái nhìn chăm chú của một mắt thợ lành nghề. Lưng cong xuống, đầu gối ép sát ngực, mắt hồ như không chớp, con dao sau những đường lướt tay nhanh nhẹn đến khi lưỡi dao mỏng sáng lên, bác mới chịu dừng.

2. Phố Nguyễn Đình Chiểu trở nên thi vị hơn khi có hai bác thợ gỗ dừng xe đợi khách bên gốc cây già. Hai bác thợ như đã ở đó từ ngàn năm, cười nụ cười quen. Bác thợ trẻ thường mặc áo màu xanh lá và chở theo thùng gỗ đồ nghề bằng lứa Dream đời đầu nứt một phần yếm trắng. Bác thợ già hơn, tóc đã bạc quá nửa, đi chiếc xe đạp dã chiến treo trên dóng chiếc túi bằng cao su to bản với những đường vân chéo nổi cuộn. Người dân trong khu phố nói, bác thợ già là một trong những thợ gỗ rong lành nghề nhất Hà Nội. Đồ nghề của bác không quá cồng kềnh, nhưng khi vào sửa cho nhà ai thì cần gì cũng có. Dùi, khoan, cưa, đục, bào, thước thợ, dao tiện, dao phay và cả những chiếc đinh gỗ… đều ở hết trong túi ấy. Bàn sứt góc, ghế gẫy chân, cửa long bản lề… được bác tỉ mỉ nâng niu, thao tác kỳ công để đem lại hình dáng cũ. Trong từng đường bào hay mối chêm cho các đường gãy vỡ, bác thợ như người nghệ sĩ, phục hồi những hao khuyết của đồ vật bằng tận tụy say mê. Mặc cho những lọn sóng bào đùn lên phủ đầy chân hay từng khoảng bụi gỗ xoay tít rụng trắng quần, bác thợ chỉ quan tâm làm sao để các đường ghép, khớp nối, mối đóng được khít khao mà thôi.

3. Lương Văn Can, một chiều ồn ã như bao chiều. Bác thợ khóa già tỉ mẩn mài từng chiếc khóa nhỏ. Tiếng rì rì của máy mài, tiếng sàn sạt của ngọn chìa miết trên đá cùng khói sắt và những tia nước ấm lẫn vào những náo nức còi xe. Ngón tay nắn nót, ánh nhìn thật sâu, để mỗi khía răng cưa lượn vào nhô ra của chìa phải chuẩn từng micromet. Chăm chú mài chìa tra khóa, chiếc kính lão cứ chễ xuống mũi để lộ nếp hằn sâu giữa hai chân mày bác thợ. Những vòng khóa treo trên chiếc cột tre kết vòng đều đặn, xòe ra như những bông hoa. Thật hơn, nó như chiếc vòng của cô gái vùng cao xuống hội đang tỏa ra trăm nhánh bạc đầy kiêu hãnh. Bác thợ khóa từng nói, với công việc này, kỹ năng chỉ là một phần, cần hơn là cái tâm trong nghề và sự nhạy bén để phân biệt được đâu là khách thật, đâu là kẻ xấu. Nên giữa lúc làm khóa, bác rất chịu khó trò chuyện với khách, một trong những cách khá tốt giúp bác suy xét. Lọt giữa các biển hiệu hào nhoáng hay đồ chơi rực rỡ sắc màu, góc khóa nhỏ của bác như một nét chấm phá rất riêng cho phố…

Những bác thợ ấy vẫn ngày ngày chở êm đềm vào chốn kinh kỳ Kẻ Chợ. Họ làm việc đơn giản để mưu sinh, nhưng trong khoảnh khắc xôn xao của cảm xúc, tôi bỗng nhận thấy, có dư âm trong những việc thường ngày. Như nhà thơ Lưu Quang Vũ từng viết: “Không hình dáng vẫn nhận ra ngọn gió/ Khi ngàn cây bỗng lật lá sang chiều”. Họ tưởng rằng mình lẫn chìm trong phố, nhưng thật ra lại là một phần rất sâu của phố, thậm chí đã thành một nét văn hóa không thể tách rời.

Những người thợ trên phố không hề biết họ chính là nét chấm phá đầy hồn phách cho bức tranh đô thị đang ngày một vắng đi những dáng vóc nguyên sơ. Giấu đi những vui buồn giêng hai mùa màng tỉnh lẻ, mặc cho những bụi bặm phố phường vô tâm tràn lấp lên mình, họ đi qua những góc phố đông, dừng lại làm công việc nhỏ bé với tất cả sự tận tâm. Những con mắt xung quanh, nhờ có họ, bỗng được nảy thêm những nhánh cây đời vui tươi xanh ngát.