Bài: Anh Đào
Ảnh: Ngọc Đào
Không giống đôi bàn tay thô ráp mang dấu ấn tuổi đời, tuổi nghề của những thợ thủ công thường thấy, những ngón tay của nghệ nhân Cao Văn Quynh (Cao Quynh) lại thon dài, uyển chuyển khi mang búa cầm đục, cua cắt trên những tấm da thuộc. Từ đôi tay ấy, những tác phẩm đồ da độc bản của những vị khách kín tiếng và kỹ tính nhất ra đời.
Nghệ nhân không phải là thợ “chép tranh”
Sinh ra trên mảnh đất Hải Dương, ngay từ nhỏ Cao Quynh (sinh năm 1991) đã sớm có niềm đam mê với hội họa. Năm 2014, anh tốt nghiệp khoa Thiết kế Đồ họa và bén duyên với nghề rất tình cờ. Ra trường, anh xin vừa học vừa làm tranh khắc tại xưởng của thầy Hòa ở Đại học Mỹ thuật Yết Kiêu. Đó là những bức tranh rất khó làm với những nét khắc tinh xảo, mảnh như sợi tóc. Thầy nói: “Việc dễ người khác đã làm hết rồi, việc khó mới đến các cậu”. Chính cái sự khó ấy đã dẫn dắt Quynh đến với nghề da và anh xác định, chỉ làm những sản phẩm tinh xảo không ai làm.
Tuy nhiên, với lịch sử ngành da đã xuất hiện trên thế giới từ nghìn năm trước Công Nguyên và các thương hiệu đã tồn tại hàng trăm năm, thì việc nghệ nhân nếu chỉ làm theo mẫu mã có sẵn sẽ không khác nào những thợ chép tranh. Quynh chia sẻ: “Nghệ nhân phải có cái tôi, ngoài việc giao lưu học hỏi những nghệ nhân trên thế giới, cần liên tục tinh chỉnh kỹ thuật cá nhân từ đường sơn viền da đến cắt, khâu… để tạo nên các sản phẩm đỉnh cao, mang dấu ấn cá nhân”.
Từ quan điểm “Nhất nghệ tinh nhất thân vinh”…
Bước vào nghề từ cơ duyên rất tình cờ ấy, nhưng khi đã dấn thân vào con đường chưa từng có “người đi”, nó lại cuốn và khiến Quynh rất “say”. Anh nói: “Nhất nghệ tinh nhất thân vinh” – khi bạn có một nghề mà đạt đến trình độ tinh thông thì bạn sẽ chạm được đến thành công. Anh chỉ vào một sản phẩm giải thích: “Như chiếc ví này, khi bắt đầu làm, tôi đã phải chia được luôn trên sản phẩm đó cần bao nhiêu mũi chỉ, mũi đầu tiên sẽ bắt đầu từ đâu và sẽ kết thúc ở đâu. Đường chỉ sẽ giao nhau tại vị trí nào, và sản phẩm hoàn thiện phải vừa bền vừa đẹp”. Cũng chính vì “say” nghề, nên ngay khi nhận được những đơn đặt hàng đầu tiên từ những vị khách vốn sở hữu không ít sản phẩm của các thương hiệu cao cấp như Hermes, Bottega, Louis Vuitton…, anh không đặt nặng lợi nhuận, chỉ nghĩ làm thế nào để khách hài lòng nhất với sản phẩm mà họ đã phải cất công tìm đến anh, tìm đến với giá trị mang dấu ấn của họ.
“Nghề chơi cũng lắm công phu”, anh bộc bạch. Có lần, một vị khách nam đặt một chiếc clutch rất độc đáo. Sản phẩm của vị khách này khiến anh cần phải nhờ đến kỹ thuật từ các nghệ nhân: kim hoàn, điêu khắc kim loại, cắt kim loại, gỗ. Chiếc khóa được chỉ định làm bằng chất liệu vonfram siêu cứng, rất khó làm, phải đặt thợ làm khóa ở nước ngoài, Trên chiếc khóa sau đó đính một viên hồng ngọc đảm bảo đúng sắc độ trong và đỏ theo mong muốn của khách. Để đệm nút khóa, khách muốn dùng gỗ sưa chạm khắc hoa văn thời Lý, viền chất liệu vonfram và bọc xung quanh viên hồng ngọc. Chiếc clutch đó, từ thời điểm khách đặt và đến khi sản phẩm ra đời phải mất gần 1 năm với chi phí khảng 200 triệu VNĐ.
Tuy nhiên, đó chưa phải là sản phẩm có giá thành cao nhất. Sản phẩm đắt nhất lại là một chiếc cặp có giá 400 triệu VNĐ. Cái sự đắt đỏ ấy, nó không nằm ở chất liệu da mà là sự khác biệt trong thiết kế. Đó là một sản phẩm đặc biệt, phải huy động trí tuệ và bàn tay khéo léo của cả một tập thể trong 2 tháng. Sản phẩm phải làm đi làm lại để đạt được đến “ngưỡng” của nó, và cuối cùng, vị khách đã mua luôn bản quyền thiết kế của sản phẩm, khiến nó trở thành tác phẩm độc bản.
…Đến việc đề nghị nghệ nhân quốc gia
Đến nay khi đã có “tên” trong ngành da với những sản phẩm thủ công mang kỹ thuật cao, nhiều sản phẩm chế tác độc bản và sở hữu 3 thương hiệu: “Quyn” (2014) chế tác các sản phầm da cao cấp, Hoa Sa (2016) chế tác dây đồng hồ, và 3Q Leather (2019) chuyên cung ứng nguyên phụ liệu da cao cấp, nghệ nhân Cao Quynh được lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đề nghị lập hồ sơ để công nhận nghệ nhân cấp quốc gia. Nhưng với anh, điều quan trọng hơn cả là được làm nghề, sống được với nghề và thỏa sức sáng tạo trên các chất liệu da độc đáo.