Quảng cáo 
Ngày 13/7/2020, Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ đã tổ chức toạ đàm “Chủ sở hữu nhà nước: Hành động và trách nhiệm hậu Covid-19” với sự tham gia của đại diện các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách và các chuyên gia kinh tế hàng đầu.
Tạp chí Heritage lược trích một số ý kiến trong buổi tọa đàm về vai trò của nhà nước và lý do cần hỗ trợ Vietnam Airlines (VNA), đồng thời coi đây là điển hình để nghiên cứu hoạch định giải pháp hỗ trợ các doanh nghiệp nhà nước đang gặp khó khăn tương tự.
Ông Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), thành viên Tổ tư vấn
Thời gian qua, báo chí nói nhiều việc VNA xin Chính phủ “giải cứu”, “hỗ trợ”. Đó là doanh nghiệp nhà nước, vậy doanh nghiệp ngoài nhà nước thì sao? Tôi thấy cần phân định vai trò là cơ quan quản lý và vai trò là chủ sở hữu VNA của nhà nước. Hai vai trò này rất rõ và rất khác nhau.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy chính phủ nhiều nước cũng có cả hai vai trò này nhưng đã làm nhiều và làm nhanh hơn chúng ta. Với vai trò quản lý nhà nước, họ trợ cấp, miễn giảm thuế, phí. Trong vai trò chủ sở hữu, họ có thể cho vay, mua cổ phiếu qua phát hành thêm, đầu tư thêm vốn, nắm quyền tỷ lệ sở hữu nhất định… để tránh phá sản một doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong nền kinh tế.
Đến cuối tháng 5 năm 2020, tổng số tiền hỗ trợ của chính phủ các nước với các doanh nghiệp hàng không lên tới 123 tỷ USD, gồm cho vay vốn, bảo lãnh, trợ cấp, đầu tư thêm vốn chủ sở hữu, trợ cấp khai thác, giảm thuế xăng dầu, bơm tiền và các giải pháp khác. Ở Việt Nam, chúng ta mới chỉ thực hiện vai trò quản lý nhà nước với chính sách hỗ trợ chung áp dụng cho tất cả các hãng hàng không.
VNA đang khó khăn. Với tư cách là chủ sở hữu, nhà nước có trách nhiệm đối với khoản đầu tư tại doanh nghiệp đang bị tổn thất nặng nề vì bất khả kháng. Trong điều kiện bình thường, thua lỗ, mất mát do lỗi quản lý thì không bỏ ngân sách ra là đúng, nhưng đây là do dịch bệnh thì không thể áp dụng như bình thường được.
Ông Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Tổ tư vấn
Chúng ta nêu ra vai trò trách nhiệm của chủ sở hữu với VNA để tránh dư luận cho rằng nhà nước thiên vị cho doanh nghiệp nhà nước. Thực tế, nhà nước không phải cứu VNA mà là “có trách nhiệm” với VNA. Rất nhiều doanh nghiệp bị Covid-19 ảnh hưởng nhưng nhà nước không đủ tiền cứu hết, nên phải chọn cứu những nơi nào có tính trọng điểm; cứu để cứu nền kinh tế chứ không phải để cứu doanh nghiệp đó.
Tôi nhận được nhiều câu hỏi rằng cứu VNA, còn Vietjet, Bamboo thì sao? Luận cứ cho việc cứu VNA phải làm rõ: Cứu VNA vì cứu với khái niệm chủ sở hữu. Trong vai trò quản lý nhà nước, Chính phủ có giải pháp chung như giảm thuế phí cho tất cả các doanh nghiệp, cả VNA, cả Bamboo và cả Vietjet. Nhưng trong vai chủ sở hữu, Chính phủ phải cứu VNA. Đây là cách hành xử công khai, minh bạch.
Quan trọng nhất là phải được thực thi sớm. Giải pháp đã có thì phải làm ngay vì nếu chậm, nếu để VNA yếu hơn nữa thì chi phí giải cứu sẽ lớn hơn. VNA phục hồi sớm thì sẽ đóng góp vực dậy du lịch và nền kinh tế.
Ông Trương Văn Phước, nguyên Quyền Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, thành viên Tổ tư vấn
Tôi tiếp cận dưới góc độ tài chính tổng thể. VNA có tổng tài sản 3 tỷ USD, vốn chủ sở hữu khoảng 700-800 triệu USD. Nếu đúng như dự báo, VNA sẽ lỗ 15.000 tỷ VNĐ cuối năm nay. Như vậy, vốn chủ sở hữu sẽ ra đi hết. Tất nhiên, vốn đó sẽ trở lại nếu sau đó làm ăn có lãi, nhưng áp lực với chúng ta là có thật.
Tôi cho rằng chúng ta cần rõ ràng rằng đây không phải là ưu ái VNA mà là vì hàng không, vì nền kinh tế. Mất hàng không thì đi lại thế nào? Phải lập luận rõ, thông tin đầy đủ để Chính phủ có thêm luận điểm mạnh mẽ hơn cho việc hỗ trợ VNA. Lúc này mà đem luật lệ ra để nói thì không ổn vì Covid-19 là chuyện chưa từng có. Ngay cả chuyện giãn cách xã hội cũng là vô tiền khoáng hậu. Nếu lôi các quy định chưa từng tính tới các trường hợp bất thường để xử lý những trường hợp bất thường thì sẽ không làm gì được.
Ông Dương Trí Thành, Tổng giám đốc VNA:
Dịch Covid-19 bùng đến đâu, hàng không và du lịch dừng đến đó. Lần đầu tiên chúng ta chứng kiến 213 quốc gia và vùng lãnh thổ cùng lây nhiễm một loại dịch bệnh khiến ngành hàng không tê liệt. VNA cũng nằm trong tình trạng chung đó, chịu ảnh hưởng chưa từng có, tổng sản lượng giảm một nửa. Kể từ khi đất nước thống nhất tới giờ, chưa bao giờ bầu trời Việt Nam vắng bóng máy bay thương mại đến thế. Hơn nữa, bay nội địa mang lại doanh thu và lợi nhuận thấp hơn bay quốc tế nhiều.
Đặc thù ngành hàng không có vốn lưu động chính là tiền mua vé máy bay trả cho các chuyến bay trong tương lai. Doanh thu sụt giảm quá nhanh và lượng tiền để trả hoàn vé rất lớn khiến cho dòng tiền bị suy kiệt, tạo ra vấn đề nghiêm trọng về thanh khoản. VNA dự kiến thâm hụt dòng tiền khoảng 16.000 tỷ VNĐ và đến cuối tháng 8 sẽ rơi vào tình trạng hết sức khó khăn. Vì vậy chúng tôi kiến nghị Chính phủ với tư cách là chủ sở hữu (chiếm hơn 86% vốn) hỗ trợ khẩn cấp gói vay 12.000 tỷ VNĐ để đảm bảo ổn định và phát triển cho VNA.
Với hệ thống khai thác kỹ thuật trình độ cao, dịch vụ bổ trợ của chuỗi cung ứng hàng không đầy đủ, chuyên nghiệp nhất, VNA chắc chắn sẽ phục hồi, hoàn trả số vốn này trong tương lai, cũng như hoàn thành các nhiệm vụ chính trị, an ninh quốc phòng được Đảng và Nhà nước giao phó.
Ông Phạm Đức Trung, Trưởng ban Nghiên cứu cải cách và Phát triển doanh nghiệp (thuộc CIEM):
Tôi cũng không muốn dùng từ hỗ trợ. Đây là hành động thuộc phạm vi quản trị doanh nghiệp – là cách chủ sở hữu ứng xử với tài sản của mình.
Pháp luật quy định công ty cổ phần có thể tăng vốn từ cổ đông hiện hữu nhưng vấn đề ở đây là con số 16.000 tỷ VNĐ đã vượt khỏi tầm của Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Luật doanh nghiệp cũng cho phép công ty cổ phần vay của cổ đông hiện hữu nhưng khoản vay này cũng vượt quá mức cho vay nhóm A của Ủy ban nên cần có vai trò của Chính phủ. Tôi thấy cho vay vốn khả thi hơn đầu tư thêm nhưng vấn đề là phải có sự đồng thuận, cân nhắc hiệu quả.
