Văn hóa tâm linh trong đua ghe ngo

Xưa, ghe ngo có kết cấu khởi thủy là thuyền độc mộc, làm bằng thân cây sao khoảng 2 người ôm. Quá trình vào rừng dọc sông Mê kông đốn cây sao phải làm lễ cúng thần giữ rừng (Neak ta Prey Ph’nôm), cầu bình an. Cây vận chuyển về được kỳ công cưa, đục, đẽo và khoét hơn một năm mới hoàn thành thuyền độc mộc. Ghe ngo hiện nay đóng bằng ván của cây sao, chiều dài 28 – 30m, chở được khoảng 60 người. Ghe được cải tiến thêm đầu và đuôi cong nên người Khmer gọi là “tuk ngô” (theo tiếng Khmer, “tuk” là ghe, “ngô” là cong, đọc trại từ “ngô” thành “ngo” nên gọi là ghe ngo). Những nghệ nhân đóng ghe ngo lành nghề bậc nhất ở Sóc Trăng hiện nay như anh Danh Vũ, Danh Tùng, Danh Vương hay Danh Lâm đã không ngừng cải tiến kỹ thuật, đóng gần 2 tháng là hoàn thành. Ngoài làm dầm ghe, phải kể đến 2 cây kềm chịu lực là thân cây tràm: một cây đặt giữa thân ghe ra đầu ghe, còn cây kia đặt theo hướng ngược lại, chính là hai cây “cần câu” có tác dụng tăng độ nhún, phóng lướt cho ghe. Ghe ngo đóng xong, nhà chùa mời các nghệ nhân vẽ hoa văn có tiếng như vợ chồng anh Lâm Phiên – chị Sơn Sà The, anh Danh Thành Đạt hoặc do chính các nhà sư có tay nghề vẽ lên thân ghe, với hình tượng vẩy rồng, rắn theo mô típ rắn thần Nagar và các hoa văn truyền thống khác. Dấu ấn trên mỗi đầu ghe được chạm khắc gỗ hai mắt nổi – chi tiết tâm linh xem ghe như loài cá, loài rắn dưới nước cần phải có mắt để thấy hướng bơi, tránh nguy hiểm. Ngoài ra, mỗi ghe còn có biểu tượng con vật riêng, như ghe chùa Champa (Châu Thành, Sóc Trăng) chọn con cọp hay ghe chùa Wath Pích (thị xã Vĩnh Châu, Sóc Trăng) chọn đại bàng, với niềm tin quá trình thi đấu ghe có tốc độ lướt đi như con vật được chọn. Ghe ngo được bảo quản cẩn thận trong chùa, nhất cử nhất động liên quan đến ghe đều phải cử hành các nghi lễ truyền thống, trang trọng như lễ khởi công, hoàn thành hay lễ hạ thủy ghe.