Quảng cáo 
Bài: Hà Mai
Ảnh: Internet
Từ tiếng quang gánh lộc cộc trên con đường làng mờ sương đến tiếng giày cao gót vang lên giữa phòng họp kính, hình tượng người phụ nữ Việt trên màn ảnh đã trải qua một hành trình dài – một hành trình của biến chuyển, đấu tranh và khẳng định.
Nếu chị Dậu của Tắt Đèn (Đạo diễn Phạm Văn Khoa, 1980) gồng mình chống lại số phận bằng đôi tay trần, thì Ms. Q trong Gái Già Lắm Chiêu (Đạo diễn Trần Nguyễn Bảo Nhân và Nam Cito, 2018) lại định nghĩa lại hạnh phúc bằng quyền được chọn. Giữa hai hình ảnh ấy, điện ảnh Việt đã chứng kiến cả một thế kỷ của đổi thay – từ người phụ nữ gánh vác số phận dân tộc đến người phụ nữ dám làm chủ số phận của chính mình.
Giai đoạn đầu: Khi người phụ nữ là linh hồn dân tộc
Trong những thước phim đầu tiên của điện ảnh cách mạng, người phụ nữ hiện lên như biểu tượng của đức hy sinh và tinh thần quật cường. Họ là hậu phương bền bỉ, là bóng dáng người mẹ tảo tần, là “cột trụ” âm thầm giữ cho đất nước không đổ gãy.
Hình tượng chị Dậu trong Tắt Đèn đã trở thành biểu tượng bất tử cho nỗi khổ của người nông dân Việt Nam. Nhưng ẩn dưới dáng vẻ lam lũ, đó là sức phản kháng dữ dội, là tiếng nói đầu tiên của người phụ nữ dám đứng lên giữa áp bức.
Từ tiếng gào uất ức của Chị Dậu, ta nghe được cả một tiếng gọi – tiếng gọi của tự do, của khát vọng làm người.
Đến Bao Giờ Cho Đến Tháng Mười (Đạo diễn Đặng Nhật Minh, 1984), người phụ nữ ấy lại mang một dáng hình khác: lặng lẽ, trầm sâu, gánh chịu nỗi đau riêng để giữ yên nỗi đau chung. Chị Duyên không khóc lớn, không nổi loạn, nhưng nỗi im lặng của chị đủ lay động cả một thế hệ khán giả.
Thời kỳ ấy, người phụ nữ được lý tưởng hóa như linh hồn của dân tộc – cao cả, bền bỉ, nhưng cũng cô đơn trong chính sự vĩ đại của mình.
Thập niên Đổi Mới: Khi phụ nữ bắt đầu nói bằng giọng của chính họ
Khi cánh cửa Đổi Mới mở ra, hơi thở của đời sống ùa vào điện ảnh. Và lần đầu tiên, người phụ nữ được nhìn thấy không phải từ xa – mà từ bên trong.
Họ không còn là “biểu tượng” để ca ngợi, mà là con người với cảm xúc, sai lầm, khát vọng, và những vùng tối chưa từng được chạm đến. Điện ảnh giai đoạn này bắt đầu kể những câu chuyện nhỏ bé hơn, đời thường hơn – nơi người phụ nữ yêu, ghen, dằn vặt, và đôi khi chọn rời bỏ để tìm lại chính mình.
Đó là lúc tiếng nói nữ giới dần tách khỏi vai trò “hậu phương” để trở thành tiếng nói của cái tôi. Họ không chỉ hy sinh – họ bắt đầu mơ, bắt đầu đòi hỏi, bắt đầu khẳng định: “Tôi cũng có quyền được hạnh phúc.”
Thế kỷ 21: Khi phụ nữ bước vào kỷ nguyên của sự tự chủ
Bước sang thế kỷ mới, cùng với làn sóng đô thị hóa và kinh tế thị trường, người phụ nữ Việt trên màn ảnh khoác lên mình diện mạo hoàn toàn khác. Họ thành đạt, hiện đại, tự tin và biết rõ giá trị của bản thân.
Hình tượng “gái già” trong loạt phim Gái Già Lắm Chiêu chính là cột mốc cho sự chuyển mình đó.
Ms. Q – người phụ nữ độc lập, thành công, gợi cảm và thẳng thắn – là đại diện cho thế hệ phụ nữ không cần được cứu rỗi, vì họ đã tự cứu chính mình. Nếu chị Dậu bị dồn vào đường cùng, Ms. Q lại tạo ra con đường riêng. Nếu chị Dậu chịu đựng, Ms. Q lựa chọn.
Tuy nhiên, ánh hào quang ấy không xóa đi những mâu thuẫn mới: áp lực thành công, nỗi cô đơn của người phụ nữ giữa đô thị phồn hoa, những khát khao làm mẹ và câu hỏi “liệu mình có đang thực sự hạnh phúc?”.
Điện ảnh Việt bắt đầu soi chiếu những tổn thương tinh tế ấy – nơi phụ nữ không còn chiến đấu để sống, mà để được sống đúng nghĩa.
Từ người gánh nước đến người cầm micro: Sự tiến hóa của tiếng nói nữ giới
Hành trình từ chị Dậu đến “gái già” là minh chứng cho sự trưởng thành của cả xã hội. Người phụ nữ đã đi từ vai trò biểu tượng đến vị thế chủ thể, từ “nữ anh hùng” đến “nữ nhân vật chính” của chính cuộc đời mình.
Ngày nay, họ có thể là bất kỳ ai – một người mẹ đơn thân, một nhà lãnh đạo, một nghệ sĩ tự do, hay một cô gái nhỏ đang học cách yêu bản thân. Không còn một khuôn mẫu duy nhất nào để đo lường vẻ đẹp của phụ nữ Việt trên màn ảnh. Và đó mới là điều đáng quý nhất: sự đa dạng. Sự đa dạng trong tính cách, trong lựa chọn, trong quyền được yếu đuối hay mạnh mẽ – tùy theo cách họ muốn được kể.
Điện ảnh, bằng cách riêng của nó, đã đồng hành cùng người phụ nữ Việt trên hành trình tìm lại tiếng nói, bản sắc và quyền được tự do định nghĩa chính mình.Từ tiếng quang gánh năm nào đến tiếng giày cao gót hôm nay – khoảng cách ấy không chỉ là sự thay đổi của thời đại, mà là âm vang của một cuộc giải phóng kéo dài suốt thế kỷ. Và có lẽ, hành trình ấy vẫn chưa kết thúc. Bởi người phụ nữ Việt, dù ở bất kỳ giai đoạn nào, vẫn đang tiếp tục viết tiếp vai chính của đời mình – với đôi mắt sáng, dáng đứng kiêu hãnh, và bước đi đầy bản lĩnh trên con đường mang tên tự do.
Xem thêm bài viết liên quan:
