Bài: Mai Chi
Ảnh: Internet

Áo dài Việt Nam không chỉ là một trang phục mà còn là biểu tượng văn hóa, phản ánh sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Trải qua hàng trăm năm phát triển, chiếc áo dài đã có nhiều biến đổi về kiểu dáng, chất liệu, nhưng vẫn giữ được nét thanh lịch và duyên dáng đặc trưng. Hãy cùng nhìn lại hành trình phát triển của tà áo dài từ những ngày đầu tiên đến diện mạo hiện đại ngày nay.

1. Áo dài giao lĩnh – Nguồn gốc sơ khai của áo dài Việt Nam

Dù chưa có nghiên cứu nào xác định chính xác thời điểm xuất hiện của áo dài, nhưng nhiều tài liệu lịch sử cho thấy hình ảnh sớm nhất của áo dài có thể bắt nguồn từ áo giao lĩnh vào thế kỷ 18. Áo giao lĩnh là kiểu trang phục rộng, dài, có cổ chéo, tay rộng, và xẻ hai bên hông, mang nét tương đồng với áo tứ thân sau này.

Dưới thời chúa Nguyễn Phúc Khoát (năm 1744), áo giao lĩnh được cải tiến thành bộ trang phục mới với quần dài bên trong áo lụa, nhằm tạo sự khác biệt giữa người dân Đàng Trong với Đàng Ngoài. Đây có thể xem là hình ảnh sơ khai của áo dài Việt Nam.

2. Áo dài tứ thân – Trang phục của người phụ nữ lao động

Vào thế kỷ 17, từ áo giao lĩnh, người Việt tiếp tục cải tiến thành áo tứ thân – bộ trang phục phổ biến của phụ nữ Bắc Bộ. Áo được thiết kế gồm hai tà trước buộc lại với nhau, hai tà sau may liền tạo thành một dải dài. Chất liệu thường là vải tối màu, phù hợp với người lao động.

Không chỉ đơn thuần là trang phục, áo tứ thân còn mang ý nghĩa sâu sắc, tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu – bốn bậc sinh thành của vợ chồng. Kiểu áo này vẫn còn được sử dụng trong các lễ hội truyền thống, như một phần của bản sắc văn hóa Việt.

3. Áo dài ngũ thân – Biểu tượng của tầng lớp quý tộc

Dưới thời vua Gia Long (đầu thế kỷ 19), áo dài ngũ thân ra đời trên nền tảng áo tứ thân, nhưng có thêm một tà nhỏ bên trong, tượng trưng cho địa vị của người mặc. Áo được may theo dáng rộng, có cổ đứng và được tầng lớp quan lại, quý tộc ưa chuộng.

Với thiết kế kín đáo, lịch sự, áo dài ngũ thân được xem là tiền thân của áo dài hiện đại. Đến đầu thế kỷ 20, áo dài tiếp tục trải qua những thay đổi quan trọng, đưa nó từ một trang phục truyền thống sang một biểu tượng thời trang có tầm ảnh hưởng sâu rộng.

4. Áo dài Lemur – Sự du nhập của phong cách phương Tây

Năm 1939, họa sĩ Cát Tường đã cách tân áo dài ngũ thân thành một kiểu dáng mới, mang hơi hướng phương Tây. Áo dài Lemur được thiết kế ôm sát cơ thể, có cổ cao, tay thẳng, vạt áo dài chấm đất và khuy áo mở sang bên sườn, tạo nên nét nữ tính, gợi cảm hơn so với những mẫu áo dài trước đó.

Tuy nhiên, do chịu ảnh hưởng quá nhiều từ phong cách châu Âu, áo dài Lemur chỉ thịnh hành trong một thời gian ngắn trước khi nhường chỗ cho một phiên bản gần gũi hơn với văn hóa truyền thống.

5. Áo dài Lê Phổ – Sự tinh tế và quyến rũ

Sau sự xuất hiện của áo dài Lemur, họa sĩ Lê Phổ tiếp tục tinh chỉnh và cải tiến để tạo nên một kiểu dáng vừa giữ được nét truyền thống vừa mang tính ứng dụng cao hơn. Ông thu gọn tà áo, tạo phom dáng ôm khít cơ thể, kéo dài tà áo chấm đất, đồng thời sử dụng nhiều màu sắc tươi sáng hơn.

Chính nhờ những thay đổi này, áo dài trở nên mềm mại, nữ tính nhưng vẫn kín đáo, thanh lịch, tạo tiền đề cho phong cách áo dài Việt Nam hiện đại.

6. Áo dài Raglan – Định hình phong cách áo dài hiện đại

Đến năm 1960, áo dài Raglan ra đời, đánh dấu bước chuyển quan trọng trong thiết kế áo dài. Điểm đặc biệt của kiểu áo này là đường cắt tay áo chéo từ cổ xuống vai theo góc 45 độ, giúp áo ôm sát cơ thể nhưng vẫn tạo cảm giác thoải mái.

Áo dài Raglan nhanh chóng trở thành tiêu chuẩn của áo dài hiện đại và được sử dụng phổ biến cho đến ngày nay. Thiết kế này giúp tôn lên đường cong tự nhiên của người phụ nữ, đồng thời khắc phục những nhược điểm về độ cứng của các kiểu áo trước đó.

7. Áo dài truyền thống và sự cách tân trong thời hiện đại

Từ thập niên 1970 đến nay, áo dài tiếp tục được biến đổi theo xu hướng thời đại nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp thanh thoát vốn có. Bên cạnh những mẫu áo dài truyền thống, nhiều thiết kế cách tân đã ra đời nhằm phù hợp với nhịp sống hiện đại.

Những cải tiến phổ biến có thể kể đến như:

  • Áo dài cưới: Được may cầu kỳ hơn với các họa tiết thêu tay, đính ngọc trai, pha ren, tạo nên vẻ sang trọng, quý phái.
  • Áo dài cách tân: Có thể có tà ngắn hơn, cổ thấp hoặc không cổ, tay áo biến tấu linh hoạt, kết hợp cùng váy hoặc quần culottes thay vì quần lụa truyền thống.
  • Áo dài cách điệu hiện đại: Lấy cảm hứng từ áo yếm hoặc các kiểu trang phục phương Tây, mang đến sự mới lạ nhưng vẫn giữ được nét duyên dáng của tà áo dài.

Ngày nay, áo dài không chỉ xuất hiện trong các dịp lễ hội, Tết, mà còn trở thành trang phục phổ biến trong đời sống hàng ngày. Từ văn phòng, trường học đến những buổi dạo phố, chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh người phụ nữ Việt thướt tha trong tà áo dài.

Dù trải qua bao thăng trầm lịch sử, áo dài vẫn giữ được vị thế đặc biệt trong nền văn hóa Việt Nam. Không chỉ là trang phục truyền thống, áo dài còn là nguồn cảm hứng bất tận cho nghệ thuật, thời trang và thiết kế. Đây không chỉ là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam mà còn là biểu tượng của vẻ đẹp dịu dàng, thanh lịch của người phụ nữ Việt.

Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: