Bài: An Chi
Ảnh: Internet, Pexels

Hình ảnh truyền thống về người thầy với tà áo dài, phấn trắng, bảng đen và một “khoảng cách” kính trọng nhất định đang dần được tái định nghĩa. Khi Gen Z – thế hệ đầu tiên lớn lên cùng sự nở rộ của các mạng xã hội như Facebook, Tik Tok, Instagram bắt đầu bước lên bục giảng, họ không chỉ tiếp nối một nghề mà còn đang tái thiết một biểu tượng văn hóa. Gen Z mang đến lớp học một năng lượng khác: trẻ trung, thực tế và đậm chất “kết nối”. Họ không xem mình là người truyền đạt tri thức, mà là người kiến tạo trải nghiệm học tập. Và chính điều đó đang thổi vào giáo dục một làn gió mới.

1. Từ “quyền lực bục giảng” đến “kết nối thấu cảm”

Nếu như trong nhiều thập kỷ, bục giảng từng là biểu tượng của quyền lực tri thức – nơi người thầy được xem là “nguồn truyền đạt duy nhất”, thì với Gen Z, vị thế đó đã thay đổi. Lớn lên trong thế giới nơi mọi kiến thức chỉ cách họ một cú click chuột, họ không còn muốn đứng “trên” học trò mà muốn đi “cùng” học trò – trong cả hành trình học tập và cảm xúc.

Giáo viên gen Z có sự đồng cảm nhất định với học sinh hiện đại

Gen Z hiểu rõ sức nặng của mạng xã hội, áp lực từ kỳ vọng và cảm giác cô đơn trong thời đại số. Họ nói cùng ngôn ngữ với học sinh – hiểu meme, trend TikTok và cả nỗi sợ FOMO. Chính sự “cùng tần số” ấy giúp họ tạo ra vùng an toàn tâm lý trong lớp học, nơi học sinh được lắng nghe và thấu hiểu.

Với họ, một tiết học không nhất thiết phải bắt đầu bằng câu “Mở sách ra”, mà có thể bắt đầu bằng câu hỏi giản dị: “Hôm nay các em cảm thấy thế nào?”. Sự thấu cảm trở thành vũ khí sư phạm của thế hệ mới – thứ sức mạnh mềm khiến học sinh lắng nghe vì tin tưởng, chứ không phải vì sợ hãi.

2. Khi giáo viên là một “Content Creator”

Nếu thế hệ trước soạn giáo án, thì Gen Z tạo nội dung. Trong thời đại mà tri thức đã phổ cập, giá trị của người thầy không nằm ở khối lượng kiến thức họ sở hữu, mà ở khả năng khiến kiến thức trở nên hấp dẫn và đáng nhớ. Họ xem lớp học như một studio sáng tạo, nơi bài giảng được thiết kế như một sản phẩm truyền thông, có hình ảnh, âm thanh và cảm xúc.

Gen Z biết cách “game hóa” bài giảng bằng Kahoot!, Quizlet hoặc các trò chơi tương tác. Một video TikTok 60 giây có thể tóm tắt cả một sự kiện lịch sử, hay một meme có thể giúp học sinh ghi nhớ công thức toán học nhanh hơn bất kỳ lời giảng nào. Họ sử dụng infographic thay vì slide chữ, biến thông tin khô khan thành câu chuyện trực quan và sinh động.

Sử dụng, tim hiểu nhiều công cụ giúp tiết học bớt “nhàm chán”

Với Gen Z, dạy học không chỉ là truyền đạt mà là “kể chuyện bằng tri thức”. Họ hiểu rằng, để giữ được sự chú ý của thế hệ Gen Alpha – những đứa trẻ sinh ra cùng YouTube và Netflix – bài giảng của họ phải đủ sáng tạo để cạnh tranh với cả thế giới giải trí ngoài kia. Và họ đón nhận thử thách đó với niềm hào hứng của những người sáng tạo thực thụ.

3. Sức khỏe tinh thần và tính “thực chiến” trong giáo dục

Gen Z là thế hệ trưởng thành giữa dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế và biến động xã hội. Điều đó khiến họ nhìn giáo dục bằng đôi mắt thực tế và nhân văn hơn. Họ đặt sức khỏe tinh thần lên trước thành tích, coi việc nói về “burnout”, “anxiety” hay “self-care” là điều tự nhiên, không phải là chủ đề cấm kỵ.

Vì hiểu rõ cảm giác kiệt sức, họ trở thành những người thầy biết lắng nghe và đồng cảm hơn. Trong lớp học của họ, đôi khi bài giảng được tạm dừng chỉ để cả lớp cùng hít thở, chia sẻ hoặc đơn giản là cùng nhau học cách kiên nhẫn. Giáo dục, dưới góc nhìn của Gen Z, không còn là một cuộc đua điểm số, mà là hành trình cân bằng giữa kiến thức và cảm xúc.

Cùng lúc đó, họ mang đến tinh thần “thực chiến” – học để sống chứ không chỉ để thi. Với họ, câu hỏi “Học cái này để làm gì?” không hề hỗn, mà là kim chỉ nam để định hình phương pháp dạy học. Học Hóa để biết cách sử dụng chất tẩy rửa an toàn. Học Văn để viết email xin việc chuyên nghiệp. Học Lịch sử để hiểu truyền thông vận hành thế nào trong xã hội hiện đại. Gen Z không dạy để học sinh ghi nhớ, mà để họ hiểu, ứng dụng và sống tốt hơn.

Chuyển đổi từ học để thi sang học để hiểu

4. “Làn gió mới” và những lực cản

Tất nhiên, mọi đổi thay đều đi cùng tranh luận. Phong cách dạy học linh hoạt và gần gũi của Gen Z đôi khi bị xem là “thiếu nghiêm túc”, “không chuẩn mực sư phạm”. Ranh giới giữa “thầy” và “bạn” trở nên mong manh hơn bao giờ hết, đòi hỏi sự tỉnh táo để duy trì đồng thời cả tình thân và kỷ luật.

Ngoài ra, việc phải liên tục sáng tạo nội dung, cập nhật xu hướng và giữ năng lượng tích cực khiến nhiều giáo viên trẻ rơi vào tình trạng kiệt sức. Khi lớp học diễn ra trên Zoom, TikTok hay YouTube, “bục giảng” cũng trở thành một sân khấu công khai, nơi họ phải duy trì hình ảnh không chỉ trước học sinh mà cả trước xã hội. Dạy học, với họ, không chỉ là một nghề mà còn là một dạng sáng tạo công chúng – đầy đam mê, nhưng cũng nhiều áp lực.

Sự xuất hiện của Gen Z trên bục giảng không chỉ là cuộc chuyển giao thế hệ, mà là sự chuyển hóa của tư duy giáo dục. Làn gió ấy có thể còn non nớt, đôi khi ồn ào, nhưng nó đại diện cho tinh thần giáo dục mới – nơi tri thức không còn là thứ để áp đặt, mà là hành trình cùng nhau khám phá.

Xem thêm bài viết liên quan: