Bài: Thanh Du
Ảnh: Thu Đông, Phan Thanh Cường
“Chừng nào chưa cạn Biển Đông
Bạc Liêu còn muối anh không sợ nghèo”.
…
Giữa cái nắng chang chang của vùng đất phương Nam, trên cánh đồng muối mênh mông, câu ca dao ấy cứ ngân vang, đủ thấy người Bạc Liêu rất đỗi tự hào về sản vật xứ sở, gửi trọn niềm tin vào hạt ngọc quê mình. Hơn một trăm năm qua, hạt muối Bạc Liêu đã gắn chặt với đất, với người như một “thâm tình” gửi trao.

Làm muối ở Bạc Liêu là nghề thủ công truyền thống với những kỹ thuật được truyền thừa qua nhiều thế hệ. Theo khảo sát, ở địa phương có những gia đình đã tiếp nối nghề làm muối đến đời thứ 6. Mặc dù quá trình gìn giữ nghề trải qua nhiều thăng trầm nhưng diêm dân nơi đây vẫn một lòng bám trụ. Hiện Bạc Liêu có tổng hơn 1.500ha đất canh tác muối, cho sản lượng thu hoạch gần 80.000 tấn vào mùa vụ 2024. Mặc dù diện tích muối giờ đây đã giảm đi nhiều nhưng Bạc Liêu vẫn duy trì là địa phương có diện tích ruộng muối lớn nhất – nhì cả nước. Theo nhiều tài liệu ghi chép lại, trước đây, Bạc Liêu được người dân khắp chốn Nam Kỳ lục tỉnh gọi là “Xứ muối”. Khi ấy, người ta không gọi thẳng là muối Bạc Liêu mà lại gắn vào hạt muối cái tên “Ba Thắc” – tên của một cửa sông cuối dòng Hậu giang bát ngát phù sa. Sau này, dân gian còn gọi muối Bạc Liêu là muối Long Điền (vì ở Long Điền có diện tích sản xuất muối nhiều và nổi tiếng nhất Bạc Liêu).

So với muối được sản xuất ở các tỉnh miền Trung, muối Bạc Liêu tuy không trắng bằng, do được kết tinh từ biển mặn phù sa. Chính điều kiện tự nhiên này đã làm cho muối nơi đây mang đặc điểm riêng, khó lẫn vào đâu được, đó là hạt có màu trắng ngả ánh hồng, khô chắc, ở cuối vị mặn mòi của biển có một chút hậu ngòn ngọt. Muối Bạc Liêu được ưa chuộng và xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Nhật Bản, Lào, Campuchia… Với chất lượng và thương hiệu đã định danh từ khá sớm và duy trì cho đến ngày nay, năm 2013, muối Bạc Liêu được Cục Sở hữu trí tuệ – Bộ Khoa học Công nghệ bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Đặc biệt, cuối năm 2020, nghề muối Bạc Liêu đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.

Hiện nay ở 8 xã, thị trấn ven biển gồm: Hiệp Thành (TP. Bạc Liêu), Vĩnh Hậu, Vĩnh Thịnh (huyện Hòa Bình), Long Điền Đông, Long Điền Tây, thị trấn Gành Hào, An Phúc, Điền Hải (huyện Đông Hải) tập trung hàng trăm hộ dân bao đời gắn bó với nghề muối. Hàng năm, vào khoảng độ tháng Giêng đến tầm tháng 3, tháng 4 âm lịch, trên những cánh đồng giăng giăng muối trắng nơi đây, hình ảnh diêm dân xứ biển phơi mình trong nắng gió, giữa bát ngát đất trời như một bức tranh cần lao của đời sống. Từng giọt mồ hôi rịn trên những gương mặt sạm đen, rơi và thấm vào từng thớ đất nâu càng làm cho diêm dân trân quý nghề. Những hạt muối ngọc ngà lấp lóa là kết tinh của bàn tay con người, đất của quê hương, nước của biển khơi và nắng gió của mây trời.
Ông Trần Việt Trung ở ấp Bửu 2, xã Long Điền Đông, huyện Đông Hải trong mái đầu điểm bạc say sưa nói về cái nghề đã thấm vào máu xương mình. Khi được hỏi “Nghề này cực quá, xung quanh người ta chuyển qua nuôi tôm cho thu nhập cao, chú có định chuyển nghề không?”, ông Trung xua tay và kèm theo giọng cười hào sảng: “Dễ gì cô ơi, nghề muối ăn chắc mặc bền, của cha ông cho mình thì phải ráng giữ”. Không chỉ riêng ông Trung mà hầu như những người đã kết mối duyên với miền biển mặn đều có chung ý nghĩ này bởi đó là cái tình muối mặn gừng cay mà họ đã gắn bó cả cuộc đời.

Diêm dân Bạc Liêu có quyền mơ xa hơn khi hạt muối hôm nay đã có những cuộc chuyển mình, được phân phối tại nhiều kênh thương mại trong cả nước và sang các thị trường quốc tế “khó tính”. Muối cũng được chắp thêm đôi cánh nghệ thuật, đi vào thơ ca, nhạc họa, nhiếp ảnh, sân khấu. Tháng 3 này, Bạc Liêu đăng cai Festival nghề Muối Việt Nam. Sự kiện có ý nghĩa quan trọng bởi qua đây, nghề làm muối truyền thống sẽ tiếp tục được tôn vinh, bảo tồn và phát triển. Các hoạt động giao lưu, giới thiệu nghề muối, các sản phẩm đặc trưng từ muối của địa phương sẽ góp phần quảng bá, kết nối giao thương, thúc đẩy việc sản xuất, kinh doanh muối theo hướng đa dạng hóa, nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm.
Festival Hành trình 100 năm nghề muối – đời người diễn ra tại Bạc Liêu ngày 06 – 08/03/2025.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: