Các loại thực vật đặc trưng ở Mũi Cà Mau có cây mắm, cây bần và cây sú, nằm trong số hơn 30 loài cây ngập mặn. Ngoài tác dụng tạo cảnh quan đặc trưng, các loài cây này còn góp phần quan trọng trong việc bảo vệ vùng bờ biển khỏi xói mòn. Hệ động vật nơi đây cũng rất đa dạng với hơn 90 loài chim, 26 loài thú, hơn 40 loài động vật bò sát và gần 140 loài cá khác nhau. Ngoài nhiều loài chim di cư như diệc trắng và cò còn có rùa biển, voọc bạc (Trachypithecus cristatus), khỉ đuôi dài (Macaca fascicularis) hay cá sấu Xiêm – loài cá sấu nước ngọt (Crocodylus siamensis), tất cảđều nằm trong Sách Đỏ. Sự đa dạng sinh học này là lí do để VQG Mũi Cà Mau trở thành khu bảo tồn thiên nhiên cấp Quốc gia, được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới từ năm 2009.

Hoạt động đầu tiên mà du khách nên trải nghiệm ở đây là chèo thuyền xuyên rừng ngập mặn, chiêm ngưỡng vùng rừng đước bao la và yên bình, tìm hiểu sâu hơn về rừng và các loài sinh vật. Có 4 tuyến khám phá phù hợp với thời gian và sở thích mỗi du khách, bao gồm: tuyến 1 tham quan rừng ngập mặn – bãi Bồi (chiều dài 20km); tuyến 2 khám phá Giếng Trời – rừng nguyên sinh (chiều dài 24km); tuyến 3 tham quan rừng tự nhiên – Cồn Ông Trang (chiều dài 55km); và tuyến 4 trải nghiệm bãi Bồi ven biển phía đông – Rừng ngập mặn – bãi bồi ven biển phía tây (chiều dài 23km). Trên dòng kênh Lạch Vàm, du khách còn có thêm trải nghiệm cuộc sống thường nhật gần gũi, ngắm nhìn những dải lồng san sát phục vụ việc nuôi hàu – nghề nuôi trồng thủy sản mang lại nguồn thu ổn định cho người dân địa phương. Những câu chuyện giao thương “trên bến dưới thuyền” ở từng tuyến kênh rạch, hay đặc trưng văn hóa “xây nhà không làm cửa” để thuận tiện vận chuyển thủy hải sản, và kể cả nét hào sảng đậm chất Nam Bộ nơi thôn xóm xa xôi nhất  trên đất liền của Tổ quốc đều đã được sản sinh, nuôi dưỡng lâu bền như thế trong lòng Đất Mũi.