Lê Khắc Quyền
Gần 10 năm kể từ ngày đầu tham gia bảo tồn động vật hoang dã, tôi đã may mắn có cơ hội gặp nhiều loài linh trưởng, trong đó có những loài bí ẩn nhất hành tinh.
Chỉ có thể được tìm thấy ở rừng mưa nhiệt đới Việt Nam, rất ít người có cơ hội nhìn thấy và ghi hình được Voọc mũi hếch. Với chiếc mũi đặc trưng và đôi môi dày màu hồng nổi bật trên khuôn mặt màu lam nhạt, chúng mang diện mạo riêng biệt cuốn hút.

Hành trình tới Khau Ca
Chụp ảnh loài Voọc mũi hếch là ước mơ của các nhiếp ảnh gia thiên nhiên. Đó là một hành trình tốn kém và gian khổ nhưng chẳng thể thành công nếu thiếu may mắn. Nơi duy nhất có được hình ảnh của loài này là rừng nguyên sinh Khau Ca trên núi đá vôi thuộc Vườn Quốc gia (VQG) Du Già – cao nguyên đá Đồng Văn. Với địa hình hiểm trở và điều kiện thời tiết đặc thù, Khau Ca trở thành chốn cư ngụ cuối cùng của quần thể Voọc mũi hếch lớn nhất ở Việt Nam, với khoảng 120 cá thể.
Để tới Khau Ca, chúng tôi bắt đầu lên đường từ lúc trời chưa sáng. Sau 1,5h từ thành phố Hà Giang, xe dừng tại bờ suối, chúng tôi bắt đầu cung đường đi bộ gần 3h để tới điểm dựng lán.
2 con suối nước chảy xiết vào mùa mưa là thử thách đầu tiên phải vượt qua trong hành trình này. Cởi bỏ giày và khoác trên vai chiếc ba lô gần 20kg với đủ thứ máy móc lỉnh kỉnh, tôi đặt bước chân trần đầu tiên xuống lòng suối. Nước lạnh cóng ở một nửa thân dưới, còn nửa thân trên ướt đẫm mồ hôi vì vác nặng và phải chống chọi với dòng nước mạnh. Đến khi bước lên bờ suối, tôi như trút bỏ được nửa thế giới trên vai. Chưa kịp thở lấy hơi, phía trước là con đường mòn dốc đứng kéo dài liên tục vài trăm mét khiến ai nấy đều sững sờ. Đứng dưới chân dốc, có thể nhìn thấy đỉnh dốc cao tít tắp. Vượt con dốc dài vắt kiệt năng lượng, từng giọt mồ hôi chảy vào mắt, miệng mặn chát, cuối cùng chúng tôi cũng tới được lán nghỉ chân.
Ngôi nhà sàn trên triền đồi vàng ruộm dưới ánh bình minh. Chào đón chúng tôi là anh em trong đội trợ lí nghiên cứu. Họ túc trực ở đây, đi tuần trong khu rừng hàng ngày để bảo vệ quần thể voọc và hỗ trợ thu thập dữ liệu. Cốc trà nóng và bát mì tôm úp kèm măng chua và mấy quả ớt rừng là món điểm tâm lấy lại sức lực cho cả đoàn trước khi thảo luận kế hoạch chi tiết.

Thử thách thời tiết
Chúng tôi hình dung sẽ là một buổi sáng tuyệt đẹp sau nhiều ngày chuẩn bị và mong đợi, nhưng Khau Ca gửi thông điệp: chưa tới lúc. Bình minh vàng ruộm bỗng chốc tan biến, từng đợt sương mù liên tiếp bủa vây. Sau vài tiếng nán lại chờ biến chuyển thời tiết, những giọt nước bắt đầu rơi. Vậy là kế hoạch ngày đầu bị hoãn lại… Nền rừng ẩm ướt đầy rêu với những mỏm đá tai mèo sắc lẹm trên nền núi đá vôi là giới hạn tưởng chừng không thể vượt qua. Khi nước mưa rơi xuống, tất cả hoạt động vào rừng phải dừng lại bởi lúc này rủi ro trượt ngã rất cao, ngay cả đối với những người đi rừng chuyên nghiệp lâu năm nhất.
2 ngày ngắm mưa với cái lạnh buồn rười rượi. Không điện lưới, không sóng điện thoại, ngày dài đằng đẵng khiến chúng tôi gần như đã quyết định từ bỏ. Đây cũng không phải là lần đầu tôi lên và quay về mà chưa được bước chân vào tới cửa rừng. Sáng ngày thứ 3, tỉnh dậy trong tiếng mưa nặng hạt, chúng tôi quyết định xuống núi. Hơn 1 giờ trôi qua, mưa bỗng dưng dứt hẳn, trời như trút hết u ám, trả lại tia nắng ban mai trong trẻo đến bất ngờ. Nếu nắng tiếp tục, chỉ 3 giờ sau đó nước sẽ ráo bớt và chúng tôi có thể vào rừng.
Hơn 3 cây số đường rừng không tín hiệu, cả đoàn ngồi nghỉ lại trên vách núi nhìn ra thung lũng. Gần 13h, trời vẫn trong xanh nhưng dưới tán rừng dày với bóng râm của mấy cây nghiến cổ thụ, rất ít ánh sáng lọt qua. Giờ trưa, voọc cũng thường ngủ và ít di chuyển hay phát ra tiếng động khiến khả năng tìm được chúng rất thấp. Chúng tôi quyết định nghỉ 1 giờ để lấy lại sức trước khi tiếp tục vào sâu hơn.
Cuộc gặp mặt bất ngờ
Đang mơ màng, vài giọt nước rơi vào mặt khiến tôi giật mình tỉnh dậy. Suy nghĩ đầu tiên thoáng qua trong đầu tôi là trời mưa trở lại. Không phải vậy, trời vẫn sáng, tia nắng vẫn chiếu lấp ló qua kẽ lá. Nhưng, hẳn phải có gì đó khác lạ bởi những tia nắng xuyên qua tán cây không ngừng lay động… Tôi lấy vội ống nhòm nhìn xuyên qua lớp cây đầu tiên. Mảng lông màu trắng sữa hiện ra khiến tôi nổi hết da gà. Đây rồi, dù chưa nhìn rõ toàn bộ cơ thể nhưng tôi chắc chắn là Voọc mũi hếch xuất hiện. Tạo hoá tài tình tạo hình cho chúng những mảng màu nguỵ trang kì diệu. Phần bụng màu trắng sữa lẫn vào màu ánh sáng khi nhìn từ dưới lên, lưng màu đen hệt như nền rừng tối khi nhìn từ trên xuống khiến những kẻ săn mồi rất khó phát hiện.
Lấy vội máy ảnh, tôi lẻn qua sau vách đá để leo lên cao hơn. Vừa bò vừa tìm kiếm và hình dung góc chụp. Mỗi bước trên vách đá là tôi tiến gần hơn với cơ hội lấy được tầm chụp rõ nét ngang tầm mắt. Chừng 10 phút chậm rãi không gây ra tiếng động, tôi tới được nơi đủ độ cao và bắt đầu tìm lỗ hổng xuyên sâu vào tán cây, kê máy lên đá và bắt đầu những cú bấm máy đầu tiên.

Trên tán cao, gió nhẹ đẩy cành cây trước mặt đung đưa. Dù cho đã lấy nét, vẫn phải căn đúng thời điểm gió đẩy tàu lá mở ra khoảng trống để bấm máy. Gần 15 phút sau, có thể đã hết giờ nghỉ trưa và cảm thấy an toàn với đoàn người đang nằm ngủ phía dưới, đàn voọc bắt đầu chậm rãi di chuyển.
Đây cũng là thời khắc tôi chờ đợi!
Não như căng ra và mắt đảo liên tục quan sát diện rộng theo hướng đàn voọc di chuyển, tôi liên tục đổi hướng máy và bắt khoảnh khắc chúng lộ ra trên cành cây. Bỗng dưng “Chút…oặc….” – tiếng con đầu đàn phá vỡ bầu không khí yên tĩnh, tất cả đàn voọc dừng lại trong tích tắc và hướng mắt sang phía tôi đang ẩn nấp… Dù đã nấp sau tảng đá chỉ để lộ ống kính và nửa đầu với lớp vải rằn ri nguỵ trang, tôi đã bị phát hiện. Vài “bé” chưa trưởng thành ưỡn dài cổ nhìn chằm chằm vào tôi và bắt đầu cất tiếng liên tục “chút…oặc… chút…oặc…”. Mấy con cái lấp ló trong tán lá ngoái nhìn rồi quay lưng đi. Đàn voọc không hề nháo nhác, chúng di chuyển rất trật tự. Những con cái và con non lần lượt đi trước, con đực chưa trưởng thành đi sau còn con đực đầu đàn leo lên một cành cao đứng quan sát. Lúc này, anh em trong đoàn cũng tỉnh giấc nhưng không ai dám động đậy. Tôi vẫn đang chụp, cái cảm giác tim đập mạnh, tay bấm lia lịa và mắt đảo ngang dọc để không bỏ sót bất kì thay đổi nào khiến tôi như quên cả việc thở. Vài phút trôi qua, một lần nữa tiếng kêu lớn được cất lên từ con đực đầu đàn. Tất cả ngưng việc nhìn tôi và quay mặt rời đi và không quên “chút…oặc…”. Chừng vài trăm mét sau đó chúng vẫn không ngừng phát ra tiếng báo động.
Việc di chuyển đuổi theo đàn voọc là không thể trên địa hình hiểm trở này. Tôi ngồi lại và bắt đầu thở dốc. Cúi mặt nhìn xuống anh em dưới bãi ngủ, ai nấy mặt háo hức nhìn tôi cười. Tôi cũng cười, mặc cho mặt mày xây xẩm vì quá mệt, vài vết xước bị đá cắt giờ mới thấy xót và rỉ máu, cảm giác hạnh phúc lấn át tất cả, khoảnh khắc trông đợi cuối cùng đã tới… 3 ngày chờ đợi và hành trình trên Khau Ca cho tôi cái kết viên mãn. Chiều dần, trời lại bắt đầu đổ mưa, cả đoàn quay về lại lán ăn mừng thành quả.
Đã hơn 20 năm kể từ ngày đầu phát hiện quần thể với chừng 60 cá thể, số lượng hiện nay tăng lên gần gấp đôi. Nhiều thành viên trong nhóm trợ lí nghiên cứu tham gia bảo vệ đàn voọc từ ngày đầu nay vẫn còn gắn bó. Mỗi tấm ảnh tôi may mắn có được ngày hôm này đều mang phần nhiều công sức của các anh – những người giữ kho báu của rừng già!
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: