Bài: Bùi Thị Thu Hiền
Ảnh: Nguyễn Ngọc Thiện
Việt Nam có hơn 3.200km đường bờ biển với những bãi cát đẹp và vùng nước ven bờ mang giá trị đa dạng sinh học cao. Cũng từ đây, các khu bảo tồn biển (KBTB) và Vườn Quốc gia (VQG) có biển đã được thành lập, hình thành mạng lưới gồm 11 khu và sẽ được mở rộng đến 27 KBTB vào năm 2030. Vẻ đẹp của các KBTB thường nằm sâu dưới làn nước, trong rạn san hô, thảm cỏ biển hay còn được gọi là “rừng nhiệt đới” dưới biển.

Ngôi nhà của sinh vật biển
Mỗi KBTB trên dải đất hình chữ S đều có những nét đẹp đặc trưng: từ KBTB Hòn Cau (Binh Thuận), vịnh Nha Trang (Khánh Hòa) hay KBTB Cù Lao Chàm (Quảng Nam) với các rạn san hô đa dạng, phong phú bậc nhất, đến VQG Côn Đảo (Bà Rịa Vũng Tàu) và VQG NúiChúa (Ninh Thuận) với những bãi cát là nơi các loài rùa biển lên đẻ trứng, hay KBTB Cồn Cỏ (Quảng Trị), KBTB Lý Sơn (Quảng Ngãi) – với các hệ sinh thái đặc trưng, nơi giao thoa của giá trị vị thế, cảnh quan, địa chất và đa dạng sinh học; hay vùng biển Phú Quốc (Kiên Giang) có thảm cỏ biển với diện tích lớn nhất Việt Nam, nơi vẫn tìm thấy loài bò biển (Dugong) kiếm ăn; VQG Bái Tử Long (Quảng Ninh) hay VQG Cát Bà (Hải Phòng) và KBTB Bạch Long Vĩ (Hải Phòng) là nơi có thể nhìn thấy những đàn cá heo bơi lội. Rạn san hô, thảm cỏ biển, rừng ngập mặn không chỉ là “ngôi nhà” của các loài sinh vật biển, mà còn là nơi cung cấp các dịch vụ như thủy sản, du lịch, giải trí, học tập… cho hàng triệu người dân sinh sống ven biển. Tuy nhiên, các “ngôi nhà” này đang đối mặt với nguy cơ suy thoái do tác động của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và hoạt động khai thác thủy sản không bền vững. Mặc dù có nhiều nỗ lực để giảm thiểu nguy cơ đó, mạng lưới 11 KBTB của Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức.

Công việc nghiên cứu và giám sát môi trường biển đang được các KBTB, VQG thực hiện một cách chặt chẽ để hiểu rõ hơn về sinh thái và nhu cầu bảo vệ của từng loài và sinh cảnh của chúng. Từ đó, các biện pháp từ vĩ mô đến vi mô để cuốn hút cộng đồng cùng chung tay bảo vệ môi trường biển đảo đã được đề xuất và thực hiện. Trong đó, du lịch xanh được xem là một trong những phương cách để vừa hài hòa mục tiêu phát triển kinh tế vừa gìn giữ được ngôi nhà chung cho các loài sinh vật biển cũng như cho chính loài người.
11 KBTB của Việt Nam là: vịnh Nha Trang, Cù Lao Chàm, Phú Quốc, Cồn Cỏ, Hòn Cau, Bạch Long Vĩ, Lý Sơn, VQG Bái Tử Long, VQG Cát Bà, VQG Núi Chúa, VQG Côn Đảo.
Chung tay cùng du lịch ‘xanh’
Các hoạt động du lịch biển nhộn nhịp mà du khách có thể dễ dàng tham gia khi đến với các vùng biển đẹp ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ như các tour lặn ngắm san hô và xem rùa biển đẻ trứng ở VQG Côn Đảo, tham quan công viên đá và bãi san hô cổ ở VQG Núi Chúa hay lặn ngắm san hô và thảm cỏ biển ở KBTB Phú Quốc, Nha Trang.

Nhờ có những hoạt động này mà du khách có thể khám phá được vẻ đẹp dưới làn nước biển xanh. Nhưng việc phát triển quá mức các loại hình và tần suất khai thác cũng đồng nghĩa với nguy cơ ô nhiễm, tác động tiêu cực lên hệ sinh thái và môi trường sống của các loài. Từ góc độ quản lý, các KBTB và VQG đã xây dựng nhiều kế hoạch hành động, các tour du lịch thân thiện môi trường và kết nối với các doanh nghiệp, địa phương để đảm bảo rằng hoạt động du lịch được phát triển một cách bền vững, các quy định về môi trường được tuân thủ vì chính lợi ích của địa phương cũng như doanh nghiệp và cộng đồng. Từ đó du lịch “xanh” đúng nghĩa được phát động và hưởng ứng rộng rãi.
Để bảo vệ “ngôi nhà” rất dễ bị tổn thương của các loài sinh vật biển, từ phía cung cấp dịch vụ, cần xây dựng các sản phẩm du lịch mang tính bền vững. Với các du khách, chung tay bảo vệ biển có thể bắt đầu từ những hành động nhỏ như giảm rác thải trong quá trình tham quan, sử dụng các sản phẩm tái chế, thân thiện với môi trường… Ở góc độ các địa phương, cần có nhiều chương trình gần gũi thu hút cư dân đồng lòng tham gia như các chương trình dọn rác trên bờ biển, vớt rác trên mặt biển, không xả rác, xả thải xuống biển, chấm dứt các hình thức đánh bắt hải sản gây nguy hại cho môi trường biển. Hãy cùng khám phá đại dương theo những cách an toàn và có trách nhiệm với muôn loài.
Bạn có biết?
Đại dương chứa 95% sự sống trên hành tinh và cũng hấp thụ 93% lượng nhiệt dư thừa và khoảng 30% lượng khí carbon dioxide do con người tạo ra. Đại dương tạo ra hơn 50% lượng oxy trên hành tinh. Các hệ sinh thái biển và ven biển lưu trữ lượng carbon gấp ba đến năm lần so với diện tích rừng nhiệt đới trên đất liền.
Hưởng ứng “du lịch xanh” bằng cách nào?
Mang theo túi để thu gom rác sau khi kết thúc chuyến đi;
Sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường, hạn chế vật dùng được làm từ nhựa sử dụng một lần;
Tránh sử dụng chất phụ gia gây hại cho môi trường biển như kem chống nắng có chứa oxybenzone và octinoxate;
Làm tình nguyện viên cho các hoạt động bảo tồn biển;
Ưu tiên lựa chọn các tour du lịch có trách nhiệm với môi trường và cộng đồng;
Lan truyền thông điệp bảo vệ môi trường tới những người quanh bạn và cộng đồng của chúng ta.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: