Quảng cáo 
Thụy Phương
“Villa, Lucca, Toscana” với 3 thanh âm ‘a” kết thúc như tạo nên tiếng reo “A!” đầy bất ngờ cho du khách khi đến với thành cổ Lucca. Vùng Toscana nước Ý không những nổi tiếng với tháp chuông, cung điện, nhà thờ hay thành hào mà còn để lại ấn tượng với những trang viên mục đồng của mình cho du khách của thế kỷ 21 ở thành phố Lucca.
Lucca ngày nay là một thành phố nằm ở phía tây bắc thuộc vùng Toscana của nước Ý, cách Pisa chừng 30km và Florence khoảng 80km. Vì từ thế kỷ 14 đến 19, nhà nước – quốc gia Ý chưa ra đời nên những Florence, Rome, Venice… đều là những thành quốc tự trị. Thành quốc Lucca phát triển mạnh ở hai lĩnh vực chủ đạo là buôn bán lụa và tiền tệ ngân hàng, tạo nên một tầng lớp tinh hoa thương nhân – văn nhân vừa giỏi buôn bán kinh doanh vừa tài văn thơ, mỹ học, triết học. Và nếu không có những thương nhân – văn nhân này thì những trang viên cũng không bao giờ ra đời và tồn tại đến ngày nay.
Đại đa số khách du lịch đến vùng Toscana thường ghé Pisa và Florence, còn những thành cổ như Lucca, Siena hay Pienza thì lượng khách du lịch quốc tế ít hơn hẳn. Không vì thế mà Lucca kém quyến rũ. Thành cổ này được mệnh danh là “thành của 99 nhà thờ” vì du khách có cảm giác góc phố, ngách đường nào cũng dẫn đến một nhà thờ hay nhà nguyện. Và điều bất ngờ nhất của một nơi tưởng như không đem lại bất ngờ nào chính là những trang viên đồng quê của riêng Lucca.
Trang viên như một sân khấu
Trang viên xứ Lucca là một quần thể kiến trúc độc đáo, hiện thân của một khái niệm duy nhất về phong cảnh đồng quê xứ Toscana. Những trang viên này bắt đầu được xây dựng từ thế kỷ 14 và biến hình đổi dạng cho đến thế kỷ 19 tạo nên một cảnh sắc hoàn toàn riêng biệt nằm bao quanh trung tâm thành quốc Lucca.
Từ thế kỷ 14, giới quý tộc, chủ ngân hàng và đại thương nhân thành Lucca bắt đầu chọn mua những vùng đồi hay thung lũng rộng, phì nhiêu để xây những trang viên nông nghiệp. Nơi đây vừa đạt độ thẩm mỹ cao như những cung – điện – phủ trong nội thành quốc nhưng cũng phải là nơi vui thú điền viên và có thêm tác dụng cung cấp lương thực, thực phẩm.
Mùa thu chắc chắn là khoảng thời gian đẹp nhất trong năm của xứ Toscana với nền nhiệt độ dễ chịu và bớt đi sự nườm nượp của du khách. Lúc này, có thể chiêm ngưỡng bảng màu tuyệt vời của thiên nhiên trong từng sắc thái tinh tế nhất. Chỉ riêng lá cây trong các khu vườn sẽ chuyển sắc từ lục tươi, lục sẫm qua vàng ruộm, vàng úa đến đỏ gạch, đỏ tía.
Bức tranh mùa thu hiện lên với nắng vàng, trời xanh, ngang tầm mắt là những dải thung lũng gợn sóng phủ nhiều sắc màu cây lá. Nhìn từ xa là khung cảnh nhấp nhô cây cao cây thấp, tăm tắp thẳng đứng dáng tùng, lô nhô tỏa bóng những cụm thông, thấp thoáng dưới chùm tán cây là dãy ngói vàng vàng đỏ đỏ của những biệt phủ.
Thu tầm mắt lại gần hơn, tiến đến cổng các trang viên sẽ cảm thấy choáng ngợp với sự bề thế. Tường bao cổng chính đắp đá nổi, biệt phủ nổi lên sau bãi cỏ rộng xanh mướt, vườn hoa, vườn quả bao quanh, sân khấu kịch ngoài trời, đài phun nước, động nhân tạo, hồ nước, tượng người, tượng thú, những kỳ quan thu nhỏ… được bố trí cân đối. Mặt tiền biệt phủ hướng ra thung lũng ô liu, mặt hậu tựa vào thung lũng nho, hai loại cây mang linh hồn xứ Toscana. Giả sử đang ngồi trên khinh khí cầu để ngắm trang viên từ trên cao, hãy tưởng tượng trục dọc nối liền hai thung lũng như sợi dây chuyền còn biệt phủ chính là viên kim cương nằm giữa.
Ngôn ngữ kiến trúc của những trang viên này mang tính kịch nghệ, nghĩa là nó phải có lối đi dài với hàng cây bách thẳng như vừa tạo nên đường viền chủ đạo trong bức họa cảnh nông thôn, vừa quy định nên những lối đi chính. Tính mỹ thuật và thẩm mỹ cao từ kiến trúc, nội thất đến bài trí của các biệt phủ không làm chúng thiếu đi đặc tính nông nghiệp, nghĩa là đẹp mà vẫn tiện ích, là nơi vừa hưởng thụ vừa lao động.
Không chỉ đơn giản là một hiện tượng kiến trúc mang tính địa phương, trang viên Lucca xứng đáng là một cột mốc trên “con đường thương mại” (itinera mercatorum) chuyên chở cả hàng hóa lẫn kỹ nghệ, văn hóa, phong cách sống… nối liền Toscana với châu Âu. Vì lẽ này, trang viên Lucca được coi như một thứ “văn minh trang viên” của châu lục này.
“Văn minh trang viên”
Trong nhiều thế kỉ, rất nhiều nghệ sĩ, văn sĩ, họa sĩ Âu châu đã bị những trang viên này làm say đắm để đến nay, những du khách thời hiện đại không thể không ngỡ ngàng về khối óc, bàn tay của những kiến trúc sư và nghệ nhân làm nên những quần thể tuyệt vời này.
Dưới thời Trung cổ, trang viên giữ hai chức năng ngang hàng nhau: giải trí điền viên và sản xuất nông nghiệp. Sang thế kỷ 17 – 18 trở đi, chức năng nông nghiệp không còn quan trọng bằng chốn nghỉ dưỡng sang trọng quyền quý. Đỉnh cao thẩm mỹ đạt ở những thế kỷ 16 – 17, dù cho phong cách kiến trúc có thay đổi, tân trang hay phá bỏ theo từng đời chủ, nhưng một điểm bất biến sau 7 thế kỷ (từ thế kỷ 14 đến 20), đó là mối liên hệ khăng khít giữa nhân tạo và thiên tạo trong mỗi trang viên. Điều kỳ thú chính là sự tương phản giữa tính thẩm mỹ cao về kiến trúc và hội họa nằm lọt giữa ruộng vườn đồng quê.
Vào thế kỷ 16 và 17, sự ổn định về chính trị và thịnh vượng về kinh tế khiến Lucca thu hút các thành viên của nhiều hội nhóm, hàn lâm viện đàm đạo về triết học, tư tưởng, chính trị, tôn giáo trong khung cảnh an bình, thư thái. Trang viên của các đại gia tộc Buonvisi, Mazzarosa, Parensi, Torrigiani, Santini, Saminiati… là nơi lưu dấu bút tích và bước chân của các nhân vật nổi tiếng như nhà nhân văn Ortensio Lando, nhà thơ Benedetto Varchi, triết gia Montaigne…
Định hình nên phong cách kiến trúc và bài trí các trang viên nổi tiếng nhất của những đại gia tộc lớn nhất Lucca là hai gia đình nghệ nhân – kiến trúc – công trình sư, cha truyền con nối: Civitali và Vincenzo trong hai thế kỷ 15 và 16. Ngoài ra, những kiến trúc sư, điêu khắc gia, họa sỹ Bartolomeo Ammannati, Giorgio Vasari, Francesco Marti, Flaminio Saminiati… cũng để lại dấu ấn lên các công trình.
Hiện nay, thành phố Lucca còn lưu giữ được khoảng 120 trang viên trong số hàng trăm cái ở những thế kỷ trước. Theo dòng lịch sử, du khách ngày nay có thể thưởng ngoạn một hệ thống kiến trúc từ trang viên “quê kệch” mang phong cách Trung cổ đến những gia trang theo phong cách Baroc, Rococo và Tân cổ điển. Đại đa số chúng thuộc quyền sở hữu tư nhân, hoặc hậu duệ trực tiếp hay các triệu phú mua lại. Có những công trình vẫn giữ được vẻ trang hoàng lộng lẫy nhưng cũng có trang viên lộ sự hoang phế, mang kí ức “vang bóng một thời”.
Những trang viên ở Lucca xứng đáng là một trong những thắng cảnh nông thôn đặc trưng và độc đáo vào hàng đẹp nhất châu Âu từ nhiều thế kỷ nay.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
