Về Trà Lộc phá trằm

Nguyễn Hải

Là một trong những lễ hội dân gian độc đáo ở vùng duyên hải Quảng Trị, lễ hội phá trằm ở làng Trà Lộc (xã Vĩnh Định) gắn với lịch sử hình thành và sinh kế lâu đời của cư dân nơi đây. Theo các bậc cao niên, lễ hội đã tồn tại hơn 300 năm, bắt nguồn từ tập quán sinh hoạt nông nghiệp – khi người dân xả nước ở các vùng trũng (gọi là “trằm”) sau mỗi mùa vụ để bắt cá, đồng thời làm sạch môi trường thuỷ sinh.

Lễ hội diễn ra hàng năm vào trung tuần tháng 7 âm lịch, sau khi người dân thu hoạch xong vụ hè thu. Đây là thời điểm nước trong trằm bắt đầu cạn, thuận lợi cho tháo nước để bắt cá bằng các ngư cụ truyền thống như nơm, rớ, rập… Đông đảo cư dân trong làng cũng như con em xa quê trở về háo hức tham gia lễ hội, tạo nên bầu không khí rộn ràng, vui tươi.

Phần lễ mở đầu với nghi thức cúng “cáo giang sơn” do các vị cao niên trong làng thực hiện. Lễ vật được dâng lên để tạ ơn trời đất, tổ tiên và cầu cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa. Ngay sau đó là phần hội – khi mọi người ùa xuống trằm trong tiếng reo hò. Tay thì xách nơm, chân thì lội bùn, người người thi nhau bắt cá, tôm, cua. Điều đặc biệt là người dân chỉ bắt những con to đã trưởng thành, con nhỏ sẽ thả lại trằm. Dù mang tính thi đua, nhưng không ai tranh giành, cá bắt được sẽ được bán cho du khách và đóng góp để cùng chế biến bữa cơm chung ấm cúng giữa làng.

Không chỉ đơn thuần là một hoạt động bắt cá mùa nước cạn, lễ hội phá trằm Trà Lộc còn thể hiện truyền thống sống hoà hợp với thiên nhiên, để thế hệ trước truyền lại kinh nghiệm và câu chuyện làng quê cho thế hệ sau. Đó cũng là nơi kết nối những con người xa quê với cội nguồn, và là minh chứng sinh động cho một lối sống bền vững – nơi con người biết trân trọng từng bàu nước, từng nhịp mùa và cả những giá trị vô hình mang tên ký ức cộng đồng.