Bài: Ngô Quang Minh
Ảnh: Shutterstock
Hyderabad – nơi mang dáng dấp thành phố hiện đại mà vẫn lưu giữ những giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc.
Ấn Độ là miền đất của những xúc cảm đa chiều, cái nôi văn minh sông Ấn – sông Hằng của nhân loại được hình thành từ rất nhiều mảnh ghép đa sắc. Ngoài việc sở hữu Taj Mahal tráng lệ, Old Delhi nhộn nhịp, Kerala xanh trong, Kashmir quyến rũ hay Chennai phồn hoa, còn có một điểm dừng đáng nhớ khác, thành phố Hyderabad. Là thủ phủ của bang Telangana ở miền Nam Ấn Độ, nơi đây vừa mang dáng dấp của một thành phố hiện đại với các trung tâm công nghệ và tòa nhà chọc trời; lại vừa lưu giữ được những giá trị lịch sử, văn hoá, tôn giáo sâu đậm qua nhiều thế kỷ. Với biệt danh thành phố Ngọc trai, Hyderabad không chỉ nổi tiếng với ngành thương mại cùng tên, mà còn được biết đến bởi sự hòa quyện độc đáo giữa truyền thống Hồi giáo, Hindu giáo với các sắc thái văn hóa Nam Ấn khác.
Hyderabad – nơi 3 tôn giáo (Hồi giáo, Ấn giáo và Thiên chúa giáo) giao thoa
Hyderabad được thành lập năm 1591 bởi Mohammed Quli Qutb Shah, vị vua thứ 5 của triều đại Qutb Shahi. Ban đầu, thành phố được quy hoạch bên bờ sông Musi, là thời kỳ Hyderabad trở thành thủ phủ của vương quốc Golconda vốn nổi tiếng với những mỏ kim cương quý hiếm. Đến thế kỷ 17, Hyderabad là trung tâm thương mại sầm uất, nơi giao thương giữa Ấn Độ với Ba Tư và Trung Đông. Sau khi triều đại Qutb Shahi suy vong, vùng đất này rơi vào tay người Mughals, và sau đó là Nizam của Hyderabad – một trong những vương triều giàu có bậc nhất thế giới. Nizam để lại nhiều di sản quý giá: cung điện, đền đài, thư viện cổ, và cả dấu mốc văn hóa truyền thống rất phong phú. Năm 1948, sau khi Ấn Độ độc lập, Hyderabad được sáp nhập vào Liên bang Ấn Độ. Ngày nay, thành phố này vừa mang dấu tích lịch sử hàng trăm năm, vừa là trung tâm phát triển công nghệ thông tin lớn của cả nước với danh xưng khác là Cyberabad – thành phố công nghệ cao. Là một trong những nơi phát triển nhanh nhất Ấn Độ, Hyderabad vẫn bảo tồn được những khu phố cổ với chợ truyền thống, nền ẩm thực đường phố và các làng nghề thủ công. Ẩm thực Hyderabad nổi danh với sự pha trộn giữa ẩm thực Mughal và truyền thống Nam Ấn. Trong đó món ăn đáng nhớ nhất là Hyderabadi Biryani – món cơm thập cẩm trộn gạo basmati với thịt gà hoặc thịt dê ướp gia vị, hành tây và sữa nghệ tây được nấu chậm trong nồi đất. Về thương mại, Hyderabad nổi tiếng với các chợ ngọc trai và đá quý như chợ Laad Bazaar từ lâu được mệnh danh là “chốn thiên đường vòng tay và ngọc trai”.
Điểm đặc biệt đáng nói của Hyderabad là sự giao thoa tôn giáo giữa Hồi giáo (Islamic), Ấn giáo (Hinduism) và Thiên chúa giáo (Christianity) cùng tồn tại và phát triển hài hòa. Trong đó Ấn giáo là tôn giáo bản địa lâu đời nhất, giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân bản xứ, với các ngôi đền như Birla Mandir hay Chilkur Balaji luôn tấp nập tín đồ hành hương. Còn Hồi giáo chỉ xuất hiện từ giai đoạn triều đại Qutb Shahi; mang đến những thay đổi mạnh mẽ về nghệ thuật, kiến trúc, ẩm thực. Một số công trình tiêu biểu như Charminar, Mecca Masjid hay các lăng mộ Qutb Shahi đều mang đậm hơi thở Hồi giáo Ba Tư trong từng đường nét trang trí. Cuối cùng là Thiên chúa giáo du nhập từ thời thuộc địa, với dấu ấn để lại là nhiều nhà thờ Gothic phong cách châu Âu rải rác ở Hyderabad. Sự tổng hòa về tôn giáo tạo nên bầu không khí yên bình đặc hữu cho thành phố, cũng là sự bảo chứng mạnh mẽ cho tính chất vừa cởi mở vừa dung dị của tôn giáo đã thấm vào con người nơi đây.
Quá khứ vàng son vương giả song hành với thành phố công nghệ
Biểu tượng du lịch của thành phố này là tháp cổng Charminar khổng lồ được xây dựng năm 1591, vừa là dấu mốc khi triều đại Qutb Shahi dời đô đến Hyderabad và cũng để kỷ niệm việc dập tắt thành công bệnh dịch hạch đang lan rộng khi đó. Cái tên Charminar theo tiếng Urdu có nghĩa là “4 trụ cột”, phù hợp với kiến trúc gồm bốn tháp cao hơn 50m, trang trí công phu theo phong cách Ấn Độ – Hồi giáo kết hợp với Ba Tư cổ đại. Bên trong tháp cũng có kết cấu cân đối, có bậc thang dẫn lên các tầng trên, và cửa mở ra 4 hướng của thành phố. Với tuổi đời hơn 4 thế kỷ, Charminar đã có mặt trên quốc huy của bang Telangana và được gìn giữ rất tốt qua nhiều thời kỳ. Trong kiến trúc quy hoạch của thành phố cổ Hyderabad, Charminar đóng vai trò vị trí trung tâm, xung quanh đó là các cảnh điểm nổi bật khác như chợ Laad Bazaar hay nhà thờ Hồi giáo Makkah (hay Mecca Masjid). Đây cũng là nhà thờ Hồi giáo lớn nhất toàn bang, xây dựng từ thế kỷ 17 với sức chứa lên tới 10.000 người cùng cầu nguyện. Tương truyền rằng mỗi viên gạch mà vua Muhammad Qutb Shah – người cai trị thứ 6 của vương triều Qutb Shahi – dùng để xây Mecca Masjid đều đúc bởi đất mang về từ thánh địa Mecca, Saudi Arabia. Sự công phu đó biến thánh đường này thành công trình di sản có kiến trúc đẹp bậc nhất Ấn Độ với tầm vóc đồ sộ, nguy nga tráng lệ và là điểm hành hương quan trọng của các tín đồ Hồi giáo trong và ngoài nước.
Nằm cách trung tâm thành phố 11km là một công trình độc đáo khác – pháo đài Golconda – từng là thủ phủ của vương quốc Qutb Shahi. Được xây dựng trên ngọn đồi cao 130m với diện tích 4km2 chia làm 4 pháo đài nhỏ cùng 11 km tường bao quanh, Golconda được biết đến với kiến trúc ấn tượng và là minh chứng cho lịch sử hùng mạnh của Hyderabad. Ban đầu, Golconda được xây dựng bằng bùn vào năm 1143 và sau đó dần được củng cố bằng gạch bởi các Sultan Bahmani và triều đại Qutub Shahi vào giữa thế kỷ 14 và 17. Vòng tường thành ngoài cùng của pháo đài là Fateh Darwaza hay “cổng chiến thắng”. Còn bên trong pháo đài chứa tàn tích của các cung điện, nhà thờ, khu đại bác, kho vũ khí, chuồng ngựa và các hồ nước lớn. Đặc biệt các mái vòm trong pháo đài khi vỗ tay gần lối vào sẽ tạo ra âm thanh vang vọng có thể nghe rõ từ trên đỉnh đồi cách đó khoảng 1km, nên từng được dùng làm cách thức cảnh báo cho cư dân sống bên trong. Ngày nay Golconda trở thành thắng cảnh lịch sử mà người dân Ấn Độ rất ưa thích, phía trên đỉnh pháo đài có thể nhìn được cao nguyên Deccan và sự nhộn nhịp đô hội của toàn Hyderabad. Khi màn đêm xuống, pháo đài càng trở nên sống động hơn với màn trình diễn âm thanh và ánh sáng ngoạn mục giới thiệu về thuở vàng son vương giả đã từng hiện hữu nơi đây.
Hyderabad là thành phố mang trong mình bề dày của lịch sử, nơi mà bản sắc văn hoá của phương Đông giao hòa cùng nét phương Tây hiện đại, nơi cả quá khứ và hiện tại đang song hành. Với những đền đài thánh tích hoành tráng, nền ẩm thực đa dạng, đời sống thường nhật trôi chảy không ngừng nghỉ, thành phố Ngọc trai xứng đáng là một điểm đến không nên bỏ qua trong hành trình khám phá Nam Ấn.
Xem thêm bài viết liên quan:


