Bài: Lê Anh
Ảnh: Thành Thế Vinh
Ở nơi rẻo cao quanh năm mây phủ sương giăng, người Hà Nhì đen đón xuân mới với nhiều lễ hội truyền thống mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Sau lễ cúng rừng cảm tạ thần rừng ban cho không gian sinh tồn an toàn, cuộc sống bình yên, mùa màng tươi tốt, người Hà Nhì đen sẽ tổ chức Tết thiếu nhi để cầu cho các em nhỏ trong thôn bản khỏe mạnh, chăm ngoan và học hành đạt kết quả tốt.

Nhiếp ảnh gia Thành Thế Vinh tuy sống và làm việc ở Hà Nội nhưng lại dành nhiều thời gian nghiên cứu, điền dã ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Tết thiếu nhi của người Hà Nhì là một trong những lễ hội mang dấu ấn văn hóa, tinh thần tươi vui của đồng bào ở bản Kin Chu Phìn, xã Nậm Pung, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai mà nhiếp ảnh gia muốn chia sẻ thông tin, giới thiệu bộ ảnh tới độc giả của Tạp chí Heritage.
Lễ cúng rừng (Gạ Ma Do) và Tết thiếu nhi (Gạ Ma O) là hai sinh hoạt văn hóa cộng đồng quan trọng bậc nhất của người Hà Nhì đen khi xuân về. Nếu như lễ cúng rừng được tổ chức vào ngày 3 ngày Thìn, Tỵ, Ngọ đầu tiên của tháng Giêng thì Tết thiếu nhi được tổ chức nối tiếp ngay từ ngày Ngọ khi các thủ tục cuối cùng của lễ cúng rừng kết thúc.

Có hai phần lễ và hội trong ngày Tết thiếu nhi. Phần lễ sẽ chỉ những người đàn ông có gia đình được tham gia cúng tế. Thầy cúng cùng đại diện các gia đình, thường là những nhà có tin vui như có cặp nên duyên vợ chồng hay mới sinh em bé làm lễ xin thần linh và tổ tiên ban cho sức khỏe, trí tuệ, bình an. Lễ vật dâng cúng thần linh, tổ tiên được chuẩn bị chu đáo gồm các sản vật núi rừng hay các món ngon truyền thống do bà con chế biến từ thịt lợn, thịt gà, cá suối, lạc, đỗ, bí đỏ, các loại khoai và rau rừng, trứng…và tất nhiên không thể thiếu những chén rượu. Đặc biệt, mỗi mâm lễ đều có một nhành hoa như hoa đào hay hoa rừng khoe sắc tươi tắn.
Sau phần lễ là phần hội rộn ràng. Cánh đàn ông nâng rượu chúc tụng và thưởng thức cỗ tết cùng nhau ngoài trời. Phụ nữ và các em nhỏ dùng bữa trong nhà, ngay cạnh bếp lửa bởi gian bếp luôn giữ vị trí quan trọng trong đời sống người Hà Nhì. Các em nhỏ lần lượt đến “chào mâm” tỏ lòng biết ơn các bà, các mẹ đã sinh thành, nuôi nấng và dạy dỗ. Đây cũng là dịp phụ nữ Hà Nhì cùng gửi những lời chúc tốt đẹp cho thế hệ trẻ và chia sẻ các kinh nghiệm chăm sóc gia đình, dạy con ngoan, làm nông tốt… Trẻ em – chủ thể chính của Tết thiếu nhi là những người vui nhất lễ hội này. Các em nhỏ diện trang phục truyền thống, háo hức ra mặt, tung tăng khắp bản làng với giỏ trứng nhuộm màu được mẹ chuẩn bị cho từ trước. Nhiều trò chơi dân gian thu hút các em nhỏ như kéo co, đi cà kheo, nhảy que… Trong đó, nhảy que là trò vui không thể thiếu được với sự tham gia của đông đảo trẻ em, người lớn, du khách đến với bản làng. Một người bất kì dùng chiếc que dài tầm 3m là cành tre hoặc luồng quay liên tục theo vòng tròn, sát mặt đất. Những người chơi có thể nhảy đơn, nhảy đôi hay nhóm người nắm tay thành vòng tròn cùng nhảy lên khi que tiến sát mình. Người chơi cần khéo léo, nhanh nhẹn căn đúng thời điểm nhảy lên để que không chạm vào chân mình. Người bị que chạm chân là người thua cuộc và lượt chơi sẽ dừng lại. Trò nhảy que luôn thu hút đông đảo người cổ vũ, hò reo.

Tết thiếu nhi là dịp người Hà Nhì đen tỏ lòng mong muốn thần linh và tổ tiên ban cho dân bản cuộc sống bình yên, cầu cho thế hệ trẻ tiếp nối có được sức khỏe và kết quả học tập, rèn luyện tốt đẹp. Bên cạnh đó, đây còn là sinh hoạt chung kết nối cộng đồng trong niềm vui đón xuân và sẻ chia những tâm tư, tình cảm gắn kết.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: