Nghề đáy thường được chia làm 3 loại là đáy hàng cạn, đáy hàng bè và đáy hàng khơi. Hàng trăm năm qua, nghề đáy hàng khơi trải dài từ vùng biển Cần Giờ đến mũi Cà Mau là kế mưu sinh của nhiều thế hệ cư dân ven biển miền Tây Nam Bộ. Ở tỉnh Trà Vinh, ngoài khơi xã Đông Hải, huyện Duyên Hải, cách bờ khoảng 15 – 20km có vài hộ ngư dân đã bám trụ với nghề này lâu năm.

Nhọc nhằn dựng đáy

Những người đóng đáy hàng khơi thường có kinh nghiệm hiểu biết về nghề biển, đồng thời biết xác định hướng gió, dòng chảy của biển và vị trí của các lạch biển để đóng đáy. Ông Nguyễn Văn Sĩ (thường gọi Út Sĩ), làm nghề đáy hàng khơi trên 20 năm cho biết: “Đáy hàng khơi là một hệ thống ngư cụ kết nối tấm đáy đan bằng lưới dày hình ống để đánh bắt thủy hải sản. Trên lạch biển, những tấm đáy này được buộc chặt vào những cột đáy (trụ gỗ) chôn sâu bên dưới, mỗi cột cách nhau khoảng 10m nằm chắn ngang dòng nước, chằng lại với nhau bằng những thân tre dài được buộc chặt dây thừng và phần cuối miệng tấm đáy là túi đáy”.

Nghề đáy hàng khơi có những cách gọi đặc trưng thân thương, độc đáo. Người đầu tư ghe thuyền, hàng đáy được gọi là bạn ghe (chủ đáy), ngư dân làm công trên biển gọi là bạn chòi. Mỗi bạn ghe thường có 3 – 4 hàng đáy, mỗi hàng có từ 10 đến 20 miệng đáy và trên mỗi hàng đáy thường có 1 – 2 chòi đáy được dựng cao cheo leo cách mặt biển khoảng 15 – 20m, với diện tích chưa tới 5m2. Đây là nơi bạn chòi nghỉ ngơi, cư trú qua ngày. Ông Út Sĩ là 1 trong 5 hộ còn lại ở xã Đông Hải gắn bó với nghề này, sống giữa mênh mông trời biển trên chòi đáy, không kể nắng gắt hay mưa to gió lớn. Ông kể rằng có những hôm biển động, giàn đáy rung bần bật. Mỗi lần đóng trụ vất vả, kỳ công là vậy nhưng việc dỡ, dời đáy đi chỗ khác có nhiều cá tôm lại là chuyện bình thường.