Anh Đào
Là một trong những gương mặt tiên phong của nghệ thuật đương đại Việt Nam những năm 1990, thuộc lứa họa sĩ Hà Nội đầu tiên tham gia triển lãm quốc tế, họa sĩ Nguyễn Minh Thành đã để lại dấu ấn đậm nét ở những hoạt động thử nghiệm nghệ thuật bao gồm trình diễn, sắp đặt thời điểm này. Vậy mà lâu nay anh vắng bóng, không ồn ào triển lãm, lại ít cả giao lưu…

Đã từng rất ấn tượng với “Cái mặt tôi” trên giấy dó của anh năm 1998. Sau đó không thấy “cái mặt anh” đâu nữa. Anh đã ở đâu suốt thời gian qua?
Tôi không hợp với ồn ã. Sau giai đoạn đó tôi đã ở Đà Lạt 5 năm và im ắng sáng tác. Đời sẽ đẹp hơn nếu ta biết chỉ dùng suy nghĩ khi thực sự cần thiết. Thời gian này tôi thích gì vẽ nấy, không chủ đề, không quan niệm, không ý niệm, không chủ nghĩa… Tôi vẽ như đang học vẽ. Trước kia, khi vẻ đẹp hiện ra, tôi thấy hạnh phúc, nay tôi lại thấy: khi tôi hạnh phúc, vẻ đẹp hiện ra.
Vậy là trong tranh không còn “cái mặt anh” đâu nữa?
Thực ra thì từ đầu tôi đâu muốn vẽ tôi. Tôi muốn vẽ “một thằng người, một thằng phải giống người”, có vui, buồn, tốt, xấu, hay, dở… Tôi tô điểm cái mặt, tôi nhấn vành môi khóe miệng, tôi làm khuôn mặt cứ tròn trình, bầu bĩnh mãi lên. Đến lúc tôi nhìn lại, “thằng ấy” nhìn tôi, mắt nó nhìn tôi, mũi nó hao hao mũi tôi, miệng nó không nói, miệng tôi có khi cũng không nói như thế! Lúc ấy tôi không thể chối cãi được rằng: Tôi đã vẽ tôi!
“Cái mặt tôi” không biến mất trong tranh tôi, khi gặp duyên nó vẫn quay lại, chỉ là tôi vẫn đang bước tiếp trên con đường tìm kiếm vẻ đẹp quanh mình, trong triết lý của Phật giáo và thiền định.

Nghĩa là những sáng tác gần đây của anh mang hơi hướng triết lý Phật giáo và thiền định?
Khi tập thiền, điều khám phá được đầu tiên là mình hiểu về chính mình. Từ đó những tác động bên ngoài không còn ý nghĩa với mình nữa. Nếu hiểu đúng quy luật cuộc sống thì cuộc sống hiện tại thực ra như thiên đàng trên trái đất rồi. Như Đức Phật nói: đừng kỳ vọng cuộc đời là thiên đàng, mình có thể biến nó thành thiên đàng hay không là tùy ở mình.
Hay như ông Osho (1931-1990), một nhà triết học, bậc thầy tâm linh nổi tiếng người Ấn Độ, trong cuốn sách “Cảm xúc” có viết: “Thay đổi là quy luật bất biến duy nhất của vũ trụ. Mọi thứ đều thay đổi, ngay cả bản thân sự thay đổi. Hãy chấp nhận sự thay đổi như một phần của cuộc sống. Đừng cố gắng chống lại nó vì bạn sẽ chỉ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn”.
Bây giờ tôi không vẽ vì mọi người nữa, không vẽ vì sự nghiệp nữa, không vẽ vì tên tuổi nữa, chỉ là 2 việc: vẽ những gì mình thích, mà cái đó thì vô chừng lắm, lúc mình thích cái này và lúc mình lại thích cái khác, và việc thứ 2 là vẽ để mưu sinh. Khi xác định vẽ những gì mình thích cho đẹp, thì mình lại thấy để vẽ đẹp cực kỳ khó, không dễ tí nào (cười lớn).
Ồ, anh vừa phát hiện ra một sự thực thật là “gây bất ngờ” quá đi. Cảm ơn những chia sẻ của anh.
Họa sỹ Nguyễn Minh Thành sinh năm 1971 tại Hà Nội.
Anh tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam (tiền thân là Đại học Mỹ thuật Hà Nội). Trong giai đoạn 1990 – 2000, anh đã thử nghiệm nhiều phương pháp sáng tạo nghệ thuật ít truyền thống hơn, bao gồm trình diễn, sắp đặt, và đã đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển nền nghệ thuật đương đại và thử nghiệm ở Hà Nội sau này.
Quan tâm đến các quan niệm về sự ràng buộc và thoát tục của Phật giáo, sử dụng chủ yếu mực in và màu nước của Trung Quốc trên giấy dó thủ công của Việt Nam, Minh Thành khám phá chủ đề về mối quan hệ gia đình trong các lĩnh vực xã hội, triết học và tâm lý thông qua những bức chân dung vẽ chính anh và mẹ anh. Các sáng tác của Minh Thành được trưng bày ở trong nước và quốc tế, được đưa vào nhiều bộ sưu tập công cộng và tư nhân, bao gồm Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia Queensland (Brisbane, Úc), Bảo tàng Nghệ thuật Châu Á Fukuoka (Nhật Bản), Chương trình Nghệ thuật của Ngân hàng Thế giới, và Bộ sưu tập Nghệ thuật Đương đại Việt Nam (Thụy Sĩ), trong các bộ sưu tập của các nhà sưu tập tư nhân đồng thời là các nghệ sĩ nổi tiếng thế giới như Veronika Radulovic (Đức)…
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: