Quảng cáo 
Bài: Huỳnh Phương
Ảnh: Cao Kỳ Nhân
Cây thốt nốt gắn liền với đời sống sinh hoạt, làng nghề của người dân, nhất là người Khmer ở An Giang từ bao đời nay.
Cây thốt nốt được trồng ở nhiều tỉnh như Long An, Ðồng Tháp, Kiên Giang hay An Giang. Vùng Bảy Núi – An Giang – được coi là “xứ sở” của loài cây này với trên 35.000 cây (thống kê năm 2023). Người dân vẫn quen gọi Bảy Núi là Thất Sơn, tương truyền đây là một dãy núi nhấp nhô gồm bảy ngọn không liên tục, vắt ngang thị xã Tịnh Biên và huyện Trị Tôn. Nhờ sở hữu khí hậu, thổ nhưỡng đặc trưng nên vùng đất này thích hợp cho cây thốt nốt phát triển và tô điểm cho cảnh vật thêm bình dị, nên thơ.
“Xứ sở” thốt nốt
Quả thật, không sai nếu nói vùng Bảy Núi được xem là “trái tim thốt nốt” của miền biên viễn Tây Nam. Vào mùa khô, những hàng cây thốt nốt xanh rì vươn cao lên không trung, đương đầu với nắng và gió, tượng trưng cho tính kiên nhẫn, vượt khó của người Khmer. Lang thang nẻo đường Tịnh Biên, du khách không khỏi bất ngờ trước vẻ đẹp của “cây thốt nốt sinh đôi” điểm xuyết trên cánh đồng lúa mênh mông ở xã Văn Giáo. Hay đó là những hàng thốt cao chạy dài thẳng tắp, tỏa bóng mát ở xã An Nông. Du khách cũng dễ dàng bắt gặp cảnh đàn bò băng đồng thốt nốt vào mùa khô hay “vũ điệu” người dân leo cây thoăn thoắt lấy nước thốt nốt từ nhụy hoa. Đặc biệt, vào mùa nước nổi, giới nhiếp ảnh thường tìm về hàng thốt nốt nằm phía sau ngôi chùa Khmer có tên gọi “Sà – Đách – Tót” thuộc xã Vĩnh Trung (Tịnh Biên). Đây là nơi có nhiều tác phẩm đẹp ra đời với cảnh ngư dân quăng chài bắt cá trên mặt hồ soi bóng hàng thốt nốt “huyền thoại”.
Nghề “ăn cơm dưới đất, làm việc trên trời”
Tên gọi nghe rất lạ tai “thốt nốt”cũng bắt nguồn từ tiếng Khmer là “th’not”, nhưng người địa phương đôi khi đọc trại ra thành thốt nốt. Đây là cây thân thẳng, tuổi thọ trung bình đến 100 năm và có thể cao đến 30m. Tất cả những bẹ lá đều tập trung ở ngọn và kết tạo thành một khối tán tròn. Cây trồng đến 30 năm sẽ cho trái và nước đường. Điều thú vị ở thốt nốt đực là chỉ ra hoa không kết trái, nên người dân thường leo thốt nốt đực để lấy nước từ nhụy hoa. Mùa lấy nước thốt nốt bắt đầu khi thời tiết khô, tháng 11 đến tháng 4 âm lịch hàng năm, có thể sớm hoặc trễ hơn tùy vào thời tiết. Người trèo cây thốt nốt phải có sức khỏe, cẩn thận và chịu khó, không chỉ giỏi trèo cao cheo leo giữa cái nắng gay gắt mà họ còn phải thuần thục kỹ năng cắt buồng trái, lấy nước.
Đặc sản từ thốt nốt
Nước thốt nốt được người dân nấu thành đường hoàn toàn bằng phương pháp thủ công với chiếc chảo gang đặt trên lò đất đỏ lửa. 10 lít nước thốt nốt sẽ được nấu trong vài giờ để tạo ra 1kg đường ngọt thanh tự nhiên, không sử dụng phụ gia. Quá trình nấu khuấy liên tục đến khi đường cô đặc, có màu vàng đặc trưng là đạt yêu cầu và đem ra lò ngay để tránh bị cháy khét, đổ vào khuôn hình trụ, sau đó trút ra cắt khoanh và dùng lá thốt nốt gói bên ngoài như bánh tét.
Ngoài sản phẩm chính là lấy nước làm đường, người dân còn thưởng thức nước thốt nốt tươi. Mỗi trái thốt nốt có đường kính khoảng 20cm, cỡ trái dừa xiêm. Trái non có màu xanh, lúc già chuyển sang nâu tím hoặc đen, nhân thịt là lớp cơm dày màu trắng nõn, mềm dẻo. Trái thốt nốt bổ ra đổ đầy ly nước, thêm chút cơm thốt nốt nạo và vài viên đá mát lạnh, có vị ngọt lịm xen lẫn mùi thơm, uống đến đâu là mát dịu đến đó. Trong khi đó, phần cơm trái già đã ngả màu vàng thơm mùi mít chín còn được dùng chế biến bột để làm bánh bò hoặc nấu chè.
Vùng đất Bảy Núi là điểm đến yêu thích của nhiều du khách. Những hàng cây thốt nốt vươn mình chào đón những đôi chân thích lang thang, có thể thỏa sức bấm máy để lưu lại vẻ đẹp cuộc sống bình dị. Thốt nốt cũng không thể tách rời trong đời sống của người Khmer, được trồng chủ yếu để lấy nước, nấu đường, làm bánh giúp bà con có thu nhập ổn định. Trong khi nhiều làng nghề truyền thống khác bị mai một thì nghề nấu đường thốt nốt vẫn phát triển ổn định, làm nên đặc sản của vùng Bảy Núi nói riêng, An Giang nói chung.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
