Bài: Trương Quý
Ảnh: Vinh Dav

“Em yêu Hà Nội ngàn xưa, gửi về từng tên phố. Em yêu Hà Nội ngày nay, thênh thang những con đường…” ( trích bài hát Hà Nội của chúng em – Hoàng Vân). Lời ca trong bài hát thiếu nhi thập niên 1980 gửi gắm một khát vọng dựng xây khi ấy, giờ đã có thể thấy được trên khung cảnh Hà Nội thế kỷ 21. Sự thay đổi của thành phố là kết quả của tiến trình hiện đại hóa, giúp Hà Nội có một dáng vẻ đa dạng bên cạnh một trung tâm lịch sử ngàn tuổi.

Trung tâm triển lãm Việt Nam

Mạch sống từ con đường và cây cầu

Thế kỷ 21, Hà Nội thừa kế cấu trúc giao thông thời trước và định hình rõ nét xu thế các tuyến đường hướng tâm, cùng các đường vành đai đồng tâm, phát triển từ đường Vành đai 1 vốn là bức lũy thành Đại La thời trước. Nếu như thập niên 1990 mới chỉ có con đường cầu Thăng Long – Nội Bài có tính chất đường cao tốc, thì nay đã có 6 tuyến tỏa đi từ Hà Nội, bố trí cân đối để đến khắp vùng Bắc Bộ, lên biên giới phía bắc và xa hơn là xuyên Việt.

Những cung đường bắt đầu từ những cửa ngõ, cũng đồng nghĩa bắc qua các con sông của mảnh đất “trong sông” – Hà Nội. Trong vòng một phần tư thế kỷ, đã có thêm những cây cầu quy mô ở nội thành: cầu Vĩnh Tuy, Thanh Trì, Nhật Tân bắc qua sông Hồng, hay cầu Phù Đổng, Đông Trù qua sông Đuống, tạo ra những khung cảnh lớn mà nhiều thế hệ đã mơ ước.

Từ đô thị có cấu trúc hạ tầng giao thông một mức đơn giản, Hà Nội đã có hệ thống đường bộ và đường sắt trên cao cùng nhiều hầm chui, thậm chí có những nút giao thông tới 3 – 4 tầng như ngã tư Nguyễn Trãi – Khuất Duy Tiến, Cầu Giấy hay Trung Hòa. Những tuyến đường Võ Chí Công – cầu Nhật Tân hay đường trên cao Vành đai 2 góp phần giải phóng được những điểm đen ùn tắc một thuở. 

Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam

Sau một thế kỷ từng có tàu điện trên mặt đất đã làm nên biểu tượng “tiếng leng keng tàu sớm khuya”, các tuyến đường sắt trên cao đi vào hoạt động cũng bước đầu đem lại cuộc đổi thay mang tính công nghệ cho hệ thống giao thông công cộng. Người Hà Nội đã quen với những bức ảnh chụp đường sắt trên cao lượn vòng trên mặt hồ Đống Đa trong ánh hoàng hôn, như một dải lụa làm mềm lại khung cảnh thành phố.

Nhà cao vươn trong mây xanh

Nhạc sĩ Trần Tiến đã từng tưởng tượng một khung cảnh năm 2000 của Hà Nội: “Hà Nội những năm 2000. Nhà cao vươn trong mây xanh”. Giờ đây, những tòa cao ốc ở Hà Nội lên tới hơn 1.200 tòa nhà trên 12 tầng và khoảng 50 tòa nhà cao trên 150m, với kỷ lục là tòa nhà Landmark 72, cao 72 tầng, 336m, khánh thành năm 2011, hiện là tòa nhà cao nhất Hà Nội và thứ hai Việt Nam.

Những cao ốc mới không chỉ đua tranh về chiều cao mà còn là những giải pháp tạo dựng hình ảnh hiện đại và giải pháp năng lượng phù hợp. Có thể thấy những tòa tháp Cục Tần số (đường Trần Duy Hưng), Lotte Center (đường Liễu Giai), hay Techno Park Tower (Gia Lâm) là vài điểm nhấn tạo được hiệu quả thị giác khi mạnh dạn theo đuổi ngôn ngữ hiện đại.

Cầu Nhật Tân

Từ đầu thập niên 2000, khi Việt Nam hội nhập sâu hơn với đời sống kinh tế và văn hóa khu vực, sân vận động Mỹ Đình và Khu liên hợp thể thao Quốc gia từng là niềm tự hào của người Việt khi đăng cai SEA Games 22, đã khởi động cho một vùng đô thị phát triển nóng nhất Hà Nội. Tiếp đó là những công trình quy mô ở lân cận như Trung tâm Hội nghị Quốc gia hay Bảo tàng Hà Nội hay Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam kết nối tạo thành một trung tâm lớn, đối trọng với trung tâm nội thành cũ. Nằm trên đại lộ Thăng Long, Bảo tàng Lịch sử quân sự có hình dáng mô phỏng một chiếc nỏ gợi lại truyền thuyết về thần Kim Quy của thời An Dương Vương dựng nước và giữ nước, trong một vỏ kiến trúc có ngôn ngữ mạch lạc và mạnh mẽ. Công trình mới nhất là Trung tâm triển lãm Kim Quy, kề cận khu di tích thành Cổ Loa, gia nhập vào số những không gian triển lãm quy mô lớn nhất thế giới.

Trong trung tâm lịch sử của Hà Nội cũng diễn ra cuộc đối thoại giữa kiến trúc hiện đại và những di tích lịch sử, trong đó nổi bật là tòa nhà Quốc hội ở quảng trường Ba Đình, sát cạnh khu di tích Hoàng thành Thăng Long, di sản văn hóa thế giới được UNESCO ghi danh. Trong khi đó, một số công trình vẫn tìm cách gợi lại những nét cổ điển để kết nối với khung cảnh kiến trúc quen thuộc của khu phố cũ.

Bảo tàng Hà Nội

Nói đến khung cảnh mới của Hà Nội, cây xanh và mặt nước vẫn là một chủ điểm quan trọng. Hà Nội tận dụng lợi thế của những mặt hồ rải rác trong quá trình đô thị hóa, đã tiếp tục tạo nên các công viên trở thành những lõi xanh của các khu dân cư, giúp giảm bớt sự ngột ngạt của mật độ nhà cửa như công viên Yên Sở, Hòa Bình, Phùng Khoang, Cầu Giấy…

“Trời thu thay áo mới/ Trong biếc nói cười thiết tha” (trích thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi) – mùa thu 80 năm trước đã gặp ngày hôm nay ở khung cảnh mới. Một phần tư thế kỷ 21 đã đi qua, Hà Nội đã có những đổi thay lớn về diện mạo, đáp ứng sự thúc đẩy phát triển của một đô thị nhiều năng lượng đời sống. Ở một mức độ nào đó, Hà Nội đã trở thành một mảnh đất cho sự kiến tạo những dáng hình hiện đại như trong giấc mơ của cha ông thuở trước.

Xem thêm bài viết liên quan: