Bài: Hoàng Thư Uyên
Ảnh: Minh Tú

Đến với Nha Trang (Khánh Hòa), ít ai nghĩ rằng gần ngay phố biển hiện đại vẫn còn có một tòa cổ thành được xây dựng từ cuối thế kỷ 18, giữ vai trò như một trọng trấn trên bước đường mở đất về phương Nam ở vùng Nam Trung Bộ.

Thành cổ Diên Khánh xây dựng theo kiến trúc Vauban độc đáo

Thành cổ Diên Khánh

Từ trung tâm Nha Trang, theo trục đường 23/10 chừng 10km đến xã Diên Khánh, rẽ phải vào đường Lý Tự Trọng, đi khoảng 500m sẽ đến được cổng thành phía Đông của thành Diên Khánh, rồi tiếp tục đi thêm khoảng 700m nữa bạn sẽ đến cổng thành phía Tây.

Trên mặt thực địa, hiện có thể nhận thấy tòa cổ thành được xây dựng theo kỹ thuật Vauban, tương tự như kinh thành Huế, thành Hà Nội, thành Bát Quái ở TP. Hồ Chí Minh…, hay những tòa thành tỉnh khác được xây dựng dưới thời quân chủ Nguyễn. Vauban là tên của vị kiến trúc sư người Pháp Sébastien Le Prestre de Vauban (1633 – 1707), người đã phát minh kỹ thuật xây dựng thành luỹ nổi tiếng ở châu Âu dưới thời vua Louis 14.

Thành cổ Diên Khánh mang hình dạng lục giác không đều, các luỹ thành đắp bằng đất, trên trồng tre gai nhằm gia tăng sự kiên cố. Các cổng thành xây dựng kiểu vòm cuốn bằng gạch và vôi vữa, bên trên có cổ lâu hình tứ giác, mái lợp ngói âm dương dùng để quan sát. Cổng thành là tổ hợp kiến trúc xây dựng trên mặt bằng rộng khoảng 3m, dài khoảng 15m, 2 bên có xây bậc cấp để lên xuống. Với những lũy thành hiện còn, có thể xác định thành cao chừng 3m, bề mặt lũy thành rộng chừng 5m.

Lần tìm trong chính sử, nhiều ghi chép khẳng định thành cổ Diên Khánh được Định vương Nguyễn Phúc Ánh (vua Gia Long sau này) cho xây dựng vào năm 1793, khi ông nhận thấy địa điểm này có vị trí thuận lợi, mang tính chiến lược, và chi phối đến sự an nguy của vùng đất.

Tòa cổ thành mang nhiều dấu ấn lịch sử

Sách Đại Nam nhất thống chí chép rằng, Định vương ngự giá về Diên Khánh, sau khi xem xét thế đất đã cho đắp thành Diên Khánh trên nền cũ của đồn bảo Hoa Bông (dạng kiến trúc quân sự dùng để phòng thủ, kiểm soát giao thương… ở những vị trí quan trọng dưới thời Nguyễn). Thành được đắp bằng đất, cổng thành xây bằng gạch, chu vi 636 trượng 7 thước 4 tấc, cao 7 thước 5 tấc. Thành mở 6 cửa, trên cửa thành xây dựng cổ lầu, 4 góc thành có núi đất, ngoài thành đào hào, ngoài hào có trại. Về sau bỏ bớt 2 cửa. Các cửa đều có cầu treo để qua hào. Thành được xây dựng nơi vị trí hiểm yếu, trước sau có núi sông bao bọc, dễ phòng thủ, khó tấn công.

Ngoài ra, sử sách cũng ghi nhận, để đắp thành Diên Khánh, Định vương đã sai các thứ quân và trưng dụng thêm 3.000 dân Bình Thuận, 1.000 dân Thuận Thành khởi đắp trong trọn một tháng thì hoàn tất. Trong những năm tiếp theo, tòa thành luôn được tu bổ và xây dựng thêm dinh thự, kho tàng, nhà lao…, thành tổ hợp hoàn chỉnh, đáp ứng yêu cầu dễ thủ khó công (dễ phòng thủ, khó công phá). Dưới triều vua Minh Mạng, năm 1831, thành Diên Khánh trở thành tỉnh lỵ của tỉnh Khánh Hoà khi tỉnh thành này được thành lập, là nơi thiết lập các cơ quan công quyền của tỉnh dưới thời quân chủ.

Điểm check-in cổ kính nơi phố biển Nha Trang

Ở phố biển, ngoài những thắng cảnh đầy mê hoặc của một trong những vịnh biển đẹp nhất thế giới, những kiến trúc hiện đại và sang trọng, hay khu di tích Tháp Bà Ponagar mang đậm dấu ấn văn hoá Champa, hoặc di tích Lầu Bảo Đại – vị vua cuối cùng của triều đại quân chủ ở Việt Nam…, bạn có thể dành thời gian đến với cổ thành Diên Khánh, nơi được chạm tay vào quá khứ trên từng viên gạch, nơi sẽ cho bạn những khung hình check-in độc đáo lưu vào hành trang của chuyến đi.

Thành cổ Diên Khánh là điểm check in độc đáo

Bạn hãy thử xem, trong cái nắng chói chang của mảnh đất hiền hoà bên cạnh biển xanh, sắc màu cổ kính rêu phong của tường gạch, sự tĩnh lặng của sân chầu một thời từng nhộn nhịp trong quá khứ, hay nét dãi dầu của những mái ngói âm dương bạc màu thời gian…, tất cả sẽ là nền cảnh cho bạn với những shot hình ấn tượng.

Từng là chứng nhân của nhiều biến động lịch sử trong suốt hơn 2 thế kỷ, với những giá trị riêng có của mình, thành cổ Diên Khánh đã được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hoá cấp Quốc gia vào ngày 16/11/1988. Trong những thập niên gần đây, cùng với chiến lược phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, thành cổ Diên Khánh đã được đầu tư tu bổ thường xuyên, dần phục hồi nguyên trạng các đơn nguyên kiến trúc, hướng đến việc xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù và riêng có cho tỉnh Khánh Hòa.

Xem thêm bài viết liên quan: