Quảng cáo 
Bài VƯƠNG AN NGUYÊN
Ảnh INTERNET
Nghệ thuật là không gian tuyệt vời để mỗi nền văn hóa biểu đạt những lý tưởng đời sống của mình ở trong đó. Ở mỗi nơi, hình tượng nam giới lại mang một nét riêng biệt, tạo nên giá trị nghệ thuật đặc trưng và ấn tượng.
Tính nam (Masculinity) trong cách hiểu hiện đại là tổng hợp những đặc điểm, hành vi được kỳ vọng ở nam giới, bao gồm các đặc tính như sức mạnh thể chất, tính cách quyết đoán, lòng can đảm, độc lập, năng lực cạnh tranh và sự lạnh lùng về cảm xúc. Tuy nhiên, tính nam vốn là một khái niệm không hề cố định. Thực tế, mỗi xã hội lại xây dựng hình ảnh “tính nam lý tưởng” theo cách rất khác nhau, trong đó, Hy Lạp, Ấn Độ và Nhật Bản là những vùng văn hóa thể hiện điều này một cách đặc trưng trong không gian nghệ thuật.
ANH HÙNG BI TRÁNG HY LẠP
Năm 2019, dường như cả thế giới đều rung động trước sự hy sinh của Iron Man (Robert Downey Jr. thủ vai) trong bộ phim Avengers: Hồi kết, một dấu mốc chói sáng đánh dấu sự trở lại của chủ nghĩa “Anh hùng chân chính” trong điện ảnh. Hy sinh vì cứu lấy thế giới, Iron Man đã trở thành hình mẫu anh hùng vĩ đại, nhân vật được ưa thích bởi trí thông minh và sự tinh quái, chứ không hề đơn điệu như phần lớn các nhân vật anh hùng khác. Nhưng, điều thú vị là hình mẫu Iron Man thật ra rất gần với anh hùng Achilles trong thần thoại Hy Lạp, và sau này nhân vật này cũng được miêu tả trong sử thi Iliad.
Achilles chính là một trong những hình mẫu “tính nam” mà nghệ thuật châu Âu theo đuổi suốt hơn 2.000 năm qua. Đây là vị anh hùng có siêu sức mạnh, năng lực chỉ huy tài ba và thân thể “bất khả xâm phạm” gợi nhắc tới bộ giáp hoàn hảo của Iron Man. Điều thú vị nhất đó là Achilles có khi cũng rất tinh quái, và vốn là con người có tính cách đa chiều. Sau này, dù cho chiến đấu cực kỳ lạnh lùng, thì thứ cuối cùng khiến anh quyết tâm đánh đổi cả mạng sống để đánh phá thành Troia chính là tâm nguyện bảo vệ cho đồng đội. Ta lại bắt gặp ngay sự tương tự với các phân đoạn giàu cảm xúc nhất của Iron Man qua hành trình hoàn thiện chiến công của anh trong phim.
Sự phức tạp của nội tâm là chất cốt lõi tạo nên tính nam của Achilles, khiến nghệ thuật châu Âu miệt mài theo đuổi hơn hai thiên niên kỷ. Một anh hùng với “bộ giáp” bất khả chiến bại và chỉ lộ ra “tử huyệt” khi anh ta lao lên để bảo vệ cho chính những người anh ta yêu quý, để rồi cuối cùng chết trong bi tráng, tuy nhiên sâu bên trong anh ta vẫn có những điểm ngây thơ và yếu mềm. Cho tới hôm nay, điều đó vẫn dễ dàng chạm vào cảm xúc thẩm mỹ của đại chúng.
ANH HÙNG MINH TRIẾT ẤN ĐỘ
Các anh hùng đại diện cho tính nam điển hình của Ấn Độ như Ramayana (trong sử thi cùng tên) và Arjuna (sử thi Mahabharata) có thể sánh ngang với sức mạnh thể chất của các đấng nam nhi trong sử thi châu Âu. Tuy nhiên, với người Ấn, thứ làm nên sự mạnh mẽ và nam tính lại là đầu óc biết suy tư, và cụ thể hơn là suy tư triết học.
Arjuna và Ramayana là những hình mẫu vĩ đại về đạo đức, cùng tài năng đủ để đánh bại mọi ma quỷ, thậm chí cả thần linh. Một trong những dấu ấn nam tính đặc trưng nhất của Arjuna nằm trong 700 câu đối thoại của anh với thượng đế Krishna. Ở đó, sự minh triết giúp Arjuna quyết tâm đi trên con đường phải trở thành anh hùng, phải thực hiện hành vi chiến đấu với kẻ thủ ác trong sự giác ngộ tối cao và sẵn sàng nhận lấy mọi nghiệp báo sát sinh vào mình.
Còn tính nam đáng ngưỡng mộ của Ramayana thì đến từ trí tuệ chứa đựng tình yêu vô bờ của anh với nàng Sita, trong đó, hành trình của anh đều được dẫn đường bởi năng lực thấu suốt mọi khởi đầu và kết thúc của nghiệp báo. Điều đó giúp cho Ramayana và Sita được chúc phúc bởi tất cả vũ trụ, và cả hai đạt được chiến thắng lớn nhất không phải bằng vũ lực, mà bằng sự suy tư tối hậu về cách để hạnh phúc bên nhau mãi mãi.
Các anh hùng như Arjuna và Ramayana đã cho thấy, tính nam của Ấn Độ không đến từ năng lực hành động mà là suy tư về đời sống, về lý lẽ đạo đức và cả về hành vi đúng đắn thấu hiểu Nghiệp-Quả. Hai biểu tượng anh hùng giàu suy tưởng này đã tạo sự ảnh hưởng rộng lớn cho Ấn Độ hiện đại, như ngài Mahatma Gandhi giành lại độc lập cho Ấn Độ bằng bất bạo động, như anh hùng Pandit Nehru với trí tuệ anh minh, hay nhà thơ vĩ đại Gurudeva Tagore.
NGƯỜI TÌNH MONG MANH VÀ HOÀN MỸ CỦA MỌI PHỤ NỮ NHẬT
Khác với sự mạnh mẽ nơi chiến trường của phương Tây và Ấn Độ, hoàng tử Genji Hikaru trong tác phẩm Truyện về Genji của nữ sĩ Murasaki Shikibu lại là một người rất nhẹ nhàng, dễ xúc động và thậm chí có thể bật khóc vì yêu. Các chi tiết này có thể khiến nhiều người hoài nghi về tính nam, nhưng nó lại chính là những điều hoàn hảo của người đàn ông mà phụ nữ Nhật Bản say mê hơn 1.000 năm qua kể từ thời Heian (794-1185).
Vốn trong xã hội Heian, việc một người đàn ông hay đàn bà có nhiều người tình là chuyện được chấp nhận rộng rãi, nhưng không phải ai cũng đáng để gặp gỡ nhiều lần như chàng Genji. Vì sau mỗi đêm, chàng Genji sẽ luôn tặng một món quà nhỏ thuận theo từng cảm xúc của đối phương. Chàng luôn ân cần chăm sóc và không hề phụ bạc ai. Phân đoạn giàu tính nam được người Nhật say mê nhất là khi chàng bị lưu đày ra đảo Aware, chàng chẳng nói gì về đau khổ ấy, thay vào đó là cất lên bài thơ kinh điển:
“một niềm bi cảm
bọt sóng thầm thì
dưới ánh trăng sáng
còn ta với ta” (Nhật Chiêu dịch)
Không mạnh mẽ về hình thể, không có một cái đầu sắt đá, chẳng có một chiến tích anh dũng và hùng tráng, Genji trở thành hình mẫu lý tưởng chỉ bằng trái tim chân thật và cảm xúc tinh tế giàu tính nhân bản. Dĩ nhiên, nước Nhật cũng còn hình mẫu về Samurai được kết tinh sau thời Chiến Quốc, Mạc phủ nhưng sau cùng thì truyền thống Võ sĩ đạo vẫn không lay động được biểu tượng tính nam của Genji trong mỹ cảm dân gian.
Ngày nay, làn sóng tôn vinh sự nam tính dịu dàng không chỉ nằm trong Nhật Bản hay các quốc gia phương Đông, mà lan tỏa toàn cầu, trở thành một khái niệm mới trong bối cảnh đương đại.
