Giang Anh
Xã Lệ Thủy, quê hương Đại tướng Võ Nguyên Giáp, gắn liền với dòng Kiến Giang thơ mộng và nhịp sống sông nước mênh mang. Dòng sông dài 58km, bắt nguồn từ dãy Trường Sơn, qua núi An Mã, bồi đắp phù sa cho đôi bờ trước khi nhập vào phá Hạc Hải rồi đổ ra sông Nhật Lệ. Trên dòng sông ấy, mỗi dịp đón Tết Độc lập 2/9 lại rộn ràng Lễ hội bơi, đua thuyền truyền thống.

Lễ hội này khởi nguồn từ nghi thức dân gian cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đồng thời rèn luyện sức khỏe, kĩ năng ứng phó trước mùa mưa lũ của bà con Lệ Thủy. Từ sau Cách mạng tháng Tám 1945, lễ hội trở thành sự kiện văn hóa, thể thao lớn thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng yêu quê hương đất nước của người dân địa phương và là dấu ấn trên mảnh đất địa linh nhân kiệt này. Mỗi dịp Quốc khánh, những người con xa quê lại tìm về, khắc khoải trong câu ca:
Dù ai đi Tây về Đông
Mùng 2 tháng 9 cũng mong về nhà
Về nhà xem hội quê ta
Dưới sông bơi chải, nhà nhà cờ bay

Không chỉ là cuộc thi, hoạt động thể thao, đây còn là dịp sum họp, tìm lại ký ức tuổi thơ qua tiếng hò khoan, tiếng gọi nhau bên bến nước, ánh trăng quê. Du khách thập phương cũng háo hức hòa vào không khí lễ hội. Trước ngày chính hội, các đội bơi, đội đua qua vòng thi cụm, phân hạng A, B để bước vào vòng chung kết chọn ra những thuyền đò bơi, thuyền đua xuất sắc nhất.
Vào mỗi dịp 2/9, sông Kiến Giang “dậy sóng” với tiếng trống, cồng, mõ thúc giục. Hai bên bờ kéo dài khoảng 24km chật kín người, cổ động viên chạy bộ, đi xe máy song song với thuyền bơi, thuyền đua ngay sau khi buông phao, lên thượng tiêu rồi về hạ tiêu. Tiếng hò reo không ngớt cùng sự cổ vũ, té nước của người dân hai bên bờ sông tạo nên không khí sôi động hiếm có. Đây là lễ hội của sự gắn kết cộng đồng, tôn vinh, bảo tồn phát huy các loại hình di sản văn hóa dân tộc. Đồng thời đây cũng là dịp giới thiệu với du khách trong nước và quốc tế vẻ đẹp về mảnh đất và con người xứ Lệ. Bên cạnh lễ hội đua, bơi thuyền truyền thống, các giải thi đấu thể thao cũng diễn ra sôi nổi ở nhiều địa phương.

Lễ hội bơi, đua thuyền sông Kiến Giang cùng với Tết Độc lập 02/9 không chỉ là niềm tự hào của người Lệ Thủy mà còn là điểm nhấn du lịch văn hóa của tỉnh Quảng Trị. Với ý nghĩa sâu sắc và giá trị nhân văn, lễ hội đã được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia năm 2019. Năm nay, kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh, vòng chung kết đua bơi, thuyền sẽ diễn ra vào ngày 01/09/2025.