Quảng cáo 
Bài: Quỳnh Thương
Ảnh: Quang Ngọc, Đào Cảnh
Việt Nam đang khai phá ngày càng nhiều những “mỏ vàng” cây trái, mang lại kim ngạch xuất khẩu nhiều tỷ USD.
Năm 2024, Việt Nam ghi dấu cột mốc “nhảy vọt” với kim ngạch xuất khẩu rau quả cao kỷ lục là hơn 7 tỷ USD và ghi nhận mức tăng trưởng tới hơn 27% so với năm trước đó. Đó không chỉ là những con số đơn thuần mà còn là dấu hiệu cho thấy Việt Nam không còn ở bên lề cuộc chơi nông sản giá trị cao mà đã thực sự bước vào “cuộc chơi lớn” với mục tiêu cán mốc 10 tỷ USD trong tương lai gần.
Từ một quốc gia từng gắn liền với hình ảnh “cường quốc lúa gạo”, Việt Nam đang tái định vị lại mình như một trung tâm nông sản chất lượng cao, mang sắc màu riêng, giá trị riêng.
Những “mỏ vàng” tỷ USD
Cà phê, nông sản biểu tượng của vùng Tây Nguyên, đã viết nên trang sử mới khi kim ngạch xuất khẩu đạt 5,62 tỷ USD với sản lượng xuất khẩu vượt 2 triệu tấn trong năm 2024. Đây là lần đầu tiên giá cà phê Việt chạm đỉnh thế giới, mở ra cơ hội lớn cho chế biến sâu và xây dựng thương hiệu quốc gia.
Xuất khẩu cà phê tăng trưởng ở tất cả nhóm 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất. EU vẫn là thị trường lớn nhất của cà phê Việt Nam, trong đó Đức, Italia và Tây Ban Nha là ba thị trường tiêu thụ lớn nhất với thị phần lần lượt là 11%, 8,1% và 8%.
Không ồn ào như cà phê nhưng xuất khẩu điều nhân từ Việt Nam đã âm thầm đứng đầu thế giới suốt từ năm 2006 tới nay. Với kim ngạch xuất khẩu vượt mốc 4 tỷ USD sau nhiều năm “neo” ở mức hơn 3 tỷ USD, ngành điều Việt Nam đã thêm một lần khẳng định vị thế “ông lớn” của mình trên thị trường toàn cầu.
Còn hạt tiêu – loại gia vị được mệnh danh là “vàng đen” của Việt Nam – năm qua cũng lần đầu tiên chính thức ghi danh vào “câu lạc bộ tỷ USD” khi xuất khẩu gần 260.000 tấn, mang về kim ngạch 1,32 tỷ USD. Dù nhu cầu suy giảm tại một số thị trường, Việt Nam vẫn giữ vững ngôi vị nhà xuất khẩu hạt tiêu số 1 với 60% thị phần toàn cầu.
Nhắc đến những mặt hàng nông sản tỷ USD của Việt Nam, không thể không nhắc đến sầu riêng. Sau hơn hai năm được cấp “visa” xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu “trái cây vua” của Việt Nam trong năm 2024 đạt 3,3 tỷ USD, chiếm gần 50% tổng giá trị xuất khẩu rau quả của cả nước. Sản lượng sầu riêng dự kiến sẽ tiếp tục tăng tới 13% trong năm 2025, hứa hẹn một năm tươi sáng cho xuất khẩu rau quả Việt.
Sự bùng nổ các “mỏ vàng” này đã góp phần đưa tổng kim ngạch xuất khẩu các ngành hàng nông sản chính của Việt Nam lên tới 32,8 tỷ USD, tăng 22,4% so với năm 2023 và vượt xa mục tiêu mà Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đặt ra.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp Hội Rau Quả Việt Nam, nhận định: “Năm 2025, xuất khẩu rau quả sẽ còn tiếp tục duy trì kỷ lục mới với tốc độ tăng trưởng dự kiến trên 10% so với năm 2024”.
“Khai mở các mỏ vàng”
Từ những trang trại nhỏ ở miền quê xa xôi đến các hợp đồng triệu USD ở thị trường quốc tế, nông sản Việt Nam đang dần viết nên câu chuyện phát triển không chỉ bằng số lượng, mà bằng giá trị, thương hiệu và khát vọng vươn tầm toàn cầu.
Thủ tướng Phạm Minh Chính từng nhấn mạnh: “Kim ngạch xuất khẩu nông nghiệp đạt 62,5 tỷ USD, xuất siêu 18 tỷ USD, chiếm hơn 70% tổng xuất siêu của cả nước. Đó là tiền tươi thóc thật từ bàn tay người nông dân Việt”.
Những con số ấn tượng đó là kết quả của sự vào cuộc của hàng loạt bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp và nỗ lực không ngừng nghỉ của người nông dân. Từ chuyển đổi tư duy sản xuất sang chú trọng chất lượng, xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, cho tới hành động cụ thể như cấp mã số vùng trồng, đàm phán mở cửa thị trường, quảng bá thương hiệu, tất cả đã góp phần “khai mở” thành công các mỏ vàng nông sản.
Sầu riêng, cà phê, điều, hạt tiêu đều đang ghi dấu ấn rõ nét nhờ chiến lược sản xuất bài bản, đa dạng hóa thị trường và giá bán tăng cao kỷ lục. Với sầu riêng, chiến lược rải vụ, thu hoạch trái quanh năm thay vì chỉ theo mùa cùng việc kiểm soát chất lượng chặt chẽ đã giúp trái cây này không chỉ giữ vững vị trí cao tại thị trường Trung Quốc mà còn khẳng định thương hiệu trên các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản hay Hàn Quốc.
Ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết, Việt Nam đã hình thành, phát triển được nhiều vùng sầu riêng tập trung, sản lượng khá lớn với hai giống xuất khẩu chủ lực là Ri6 và Dona. Cục đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để thúc đẩy xuất khẩu sầu riêng, như xây dựng quy trình chuẩn về canh tác – thu hoạch phù hợp với biến đổi khí hậu, hoàn thiện khung pháp lý quản lý vùng trồng và cơ sở đóng gói, tổ chức nhiều đợt tập huấn hướng dẫn quy định mới của các nước nhập khẩu, giúp doanh nghiệp và nông dân cập nhật nhanh và đúng hướng.
Không chỉ riêng sầu riêng, các mặt hàng nông sản khác cũng đang “cất cánh” nhờ những nỗ lực đồng bộ tương tự. Chỉ riêng năm 2024, Việt Nam đã cấp 1.194 mã số vùng trồng, 175 mã số cơ sở đóng gói cho các loại quả tươi như thanh long, xoài, nhãn, chanh leo, bưởi, ớt… Mỗi mã số là một “tấm vé thông hành” để nông sản Việt tiến vào các thị trường khó tính.
Sẽ có thêm những “ngôi sao” của ngành nông sản
Sau đột phá ấn tượng của sầu riêng, ngành nông sản đang đón tiếp những tín hiệu tích cực từ các loại quả quen thuộc như chuối, thanh long, dừa và xoài. Các mặt hàng này đang được kỳ vọng sẽ sớm gia nhập hàng ngũ những nông sản có kim ngạch xuất khẩu tỷ USD/năm.
Từng bị xem là loại “dễ trồng, dễ bỏ”, chuối Việt Nam đã lột xác ngoạn mục và trở thành “ngôi sao mới” trong xuất khẩu nông sản của Việt Nam. Năm 2024, xuất khẩu chuối cán mốc 2,7 triệu tấn, đạt kim ngạch hơn 380 triệu USD, tăng 20% so với năm 2023. Đáng chú ý, chuối đang nổi lên như một hiện tượng mới khi lần đầu tiên sau một thập kỷ, Việt Nam vượt Philippines để trở thành nhà cung cấp chuối lớn nhất cho Trung Quốc – thị trường tiêu thụ chuối lớn nhất thế giới.
Chuối cũng đang từng bước thâm nhập các thị trường tiềm năng khác như Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia và Trung Đông, mở ra cơ hội bứt phá toàn diện. Nếu duy trì được mức tăng trưởng 15 – 20%/năm, ngành chuối hoàn toàn có thể cán mốc 1 tỷ USD trong vòng vài năm tới.
Trong khi đó, “nữ hoàng trái cây xuất khẩu” một thời là thanh long cũng đang nỗ lực trở lại đường đua. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thanh long ước đạt 435 triệu USD. Tin tốt là, dù vẫn còn phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc, thanh long đang từng bước mở rộng thị trường sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Những tín hiệu tích cực từ các đơn hàng vào châu Âu và Đông Bắc Á, sự chuyển hướng sang các giống có giá trị cao và đầu tư vào chế biến sâu không chỉ giúp thanh long thoát khỏi cảnh “được mùa mất giá”, mà còn mở ra kỳ vọng về một chu kỳ phát triển mới có giá trị gia tăng cao hơn.
Từ biểu tượng xanh mát của vùng nhiệt đới, dừa tươi Việt Nam cũng đang từng bước vươn mình trở thành một “đại sứ” nông sản trên thị trường thế giới, nhờ hội tụ đầy đủ những lợi thế về chất lượng, hương vị đặc trưng và quy trình canh tác chế biến ngày càng chuẩn hóa, hiện đại và chuyên nghiệp.
Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm từ dừa lần đầu tiên vượt mốc 1 tỷ USD, đạt gần 1,1 tỷ USD chỉ tính riêng nhóm hàng như nước dừa, dầu dừa và cơm dừa. Trong đó, dừa tươi tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt, với mức tăng trưởng ngoạn mục hơn 25% so với cùng kỳ, góp phần nâng tổng giá trị xuất khẩu toàn ngành dừa lên hơn 1,3 tỷ USD. Đà tăng trưởng này được thúc đẩy bởi nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao tại các thị trường lớn như Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc và EU.
Xoài Việt Nam cũng đang từng bước mở rộng ảnh hưởng trên bản đồ trái cây xuất khẩu. Với kim ngạch khoảng 350 triệu USD trong năm 2024, xoài được cho là mặt hàng giàu tiềm năng khi đã thâm nhập được vào Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và EU. Những giống xoài cao cấp như cát Hòa Lộc, Yên Châu đang nhận được sự ưa chuộng đặc biệt.
Sự trỗi dậy của chuối, thanh long, dừa và xoài sau kỳ tích sầu riêng không chỉ là thành tựu xuất khẩu, mà còn là chỉ dấu cho bước chuyển mình của cả nền nông nghiệp Việt Nam. Câu chuyện của sầu riêng, chuối, thanh long, dừa… không còn là chuyện “bán quả tươi” mà là hành trình chuyển hóa nông sản thành hàng hóa có hàm lượng tri thức và giá trị gia tăng cao.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
