Bài MINH NHẬT
Ảnh WEBSITE THƯƠNG HIỆU

Nghệ thuật luôn có một vai trò đặc biệt trong thế giới thời trang. Nó vừa là cách để các thương hiệu khẳng định vị thế cao cấp, vừa là nguồn lực để nhà thiết kế (NTK) không ngừng sáng tạo.

Louis Vuitton bắt tay với Jeff Koons mang tác phẩm hội họa bất hủ vào những chiếc túi xách

Điểm tựa khẳng định vị thế

Năm 2021, giám đốc điều hành LVMH Delphine Arnault tuyên bố rằng màn hợp tác với Yayoi Kusama sẽ “vẽ nên bản thiết kế mới cho cuộc chơi văn hóa của Louis Vuitton”. Từ việc sử dụng họa tiết chấm bi (polka dots) lên các dòng sản phẩm thời trang xa xỉ, cho tới loạt triển lãm miễn phí, cửa hàng pop-up, những bảng quảng cáo khổng lồ và rất nhiều nội dung kỹ thuật số phủ kín mạng xã hội. Tới năm 2024, việc hợp tác với nghệ sĩ không còn dừng lại ở những dự án ngắn hạn khi nhạc sĩ kiêm rapper Pharrell Williams đã dẫn dắt dòng đồ nam của Louis Vuitton tới mùa thứ 3. Không phải ngẫu nhiên khi những cú bắt tay xoay trục ngành công nghiệp liên tục diễn ra sau khi CEO LVMH Bernard Arnault đưa ra tuyên bố vô cùng tự tin, rằng Louis Vuitton sẽ vượt qua giới hạn của thời trang, hiên ngang trở thành một “thương hiệu văn hóa”.

Tuy vậy, số đông không phải chờ tới thời điểm hiện tại để chứng kiến sự ra đời của hợp thể nghệ thuật – thời trang. Đầu thế kỷ 20 đánh dấu sự trỗi dậy mạnh mẽ của thời trang thủ công cao cấp (Haute Couture). Vào khoảng cuối 1980, thời trang bắt đầu tiến vào sân chơi mới mà nhà phê bình nổi tiếng Cathy Horyn gọi bằng cụm từ “trang phục kí hiệu học”. Cô viết trên tờ The New York Times năm 2000 rằng: “Trang phục đột nhiên mang theo nhiều lớp ý nghĩa, hãy nghĩ tới những nỗ lực giải mã một buổi trình diễn của Helmut Lang hay bất kì sàn diễn nào của Martin Margiela”. Người xem cần phải là một chuyên gia để hiểu tại sao Margiela cho người mẫu lên sàn diễn với chiếc áo khoác mặc ngược hay khuôn mặt buộc vải che kín. Cùng lúc đó, nhà văn Susan Sontag miêu tả nghệ thuật như sau: “Nghệ thuật hay sáng tạo thú vị vì lĩnh vực này không dành cho những ai có trình độ hiểu biết phổ thông. Chúng đòi hỏi sự nỗ lực. Và chúng nói những loại ngôn ngữ chuyên biệt”.

John Galliano biến hóa với màn trình diễn phong cách gothic ở BST Maison Margiela Xuân-Hè 2021

Như vậy, thời trang đã tiệm cận định nghĩa về nghệ thuật từ những năm 80. Khác với bối cảnh hiện đại, khi thời trang thuộc về những tay kinh doanh sành sỏi, 1980 là quãng thời gian lĩnh vực này thuộc về những người nghệ sĩ với ham muốn sáng tạo mạnh mẽ. Và như vậy, các NTK càng hào hứng đưa trang phục đến gần với nghệ thuật, và giá trị của sự cao cấp càng được khẳng định. Không khác những bức tranh sơn dầu, những bộ váy áo sẽ được thẩm định bởi chuyên gia, gắn liền với thời kỳ lịch sử riêng biệt và phục vụ tầng lớp trí thức khép kín.

Ngày nay, sức ảnh hưởng của xu hướng càng ngày càng lớn, cùng với sự thật rằng thời trang là miếng mồi ngon của ngành giải trí. Tất cả khiến việc “đơn giản hóa” trở thành trọng tâm ảnh hưởng lên mọi khía cạnh của công việc sáng tạo.

Với quan điểm nghệ thuật chính là điểm tựa để thời trang phát triển cũng như khẳng định vị thế, Xuân-Hè 2015 là mùa cuối cùng Viktor & Rolf thiết kế trang phục may sẵn để dồn toàn bộ sức lực và tài nguyên cho Haute Couture. Điều tương tự cũng xảy ra tại Jean Paul Gaultier. Có vẻ như bảo vệ Haute Couture bằng mọi giá là con đường trực diện nhất để thời trang duy trì sự cao cấp được xây dựng từ những năm 80.

Điểm tựa để sáng tạo

Hệ quả tất yếu, Haute Couture không dành cho số đông NTK, các nhà phê bình buộc phải có cái nhìn khác về Demna Gvasalia sau khi Balenciaga trở lại lĩnh vực này. Vậy thương hiệu cao cấp chỉ tập trung vào trang phục may sẵn sẽ xoay xở ra sao để có được chỗ đứng trong ngành hàng xa xỉ? Câu trả lời nằm ở hành động học hỏi và những màn hợp tác. Đối với nhà báo kiêm nhiếp ảnh gia thời trang Charlotte Cotton, mối quan hệ giữa nghệ thuật và thời trang từ lâu đã mang tính chất của một cuộc giao dịch, xảy ra giữa “tính ưu việt về văn hóa của nghệ thuật và khả năng tiếp cận rộng rãi của thời trang”. Vượt lên ý tưởng khởi nguồn là sử dụng nghệ thuật để thôi thúc cảm hứng, hiện tại, việc người nghệ sĩ sáng tạo trên đa nền tảng và đa lĩnh vực đang trở nên phổ biến hơn bao giờ hết.

Triển lãm Louis Vuitton X kỷ niệm những màn hợp tác nổi tiếng cùng nhiều nghệ sĩ đa lĩnh vực

Trong nhiệm kỳ đầy sức ảnh hưởng tại Louis Vuitton và thương hiệu cá nhân Off-White, Virgil Abloh đã tích cực phá vỡ quy chuẩn thời trang truyền thống. Với vai trò Giám đốc sáng tạo (GĐST), Virgil chứng minh thành công những bộ suit nam xa xỉ và thời trang đường phố hoàn toàn có thể tồn tại song song. Trên thực tế, nền móng cho sự nổi loạn này nằm ở nhiệm kỳ GĐST của Marc Jacobs tại Louis Vuitton (1997-2014). Trong khoảng thời gian đương nhiệm, Jacobs thành công tạo ra những màn hợp tác đắt đỏ cùng Jeff Koons và Richard Prince. Năm 2003, NTK tiếp cận “nghệ sĩ siêu sao” Takashi Murakami, tạo nên hệ thống monogram “cầu vồng” in trên các sản phẩm da thuộc đặc trưng. Năm 2006, Jacobs thành công khởi xướng mối quan hệ lâu dài với Yayoi Kusama. Năm 2007, Takashi Murakami tổ chức triển lãm cá nhân tại Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Los Angeles với chủ đề xoay quanh triết lý sáng tạo “siêu phẳng” rằng “góc nhìn theo chủ nghĩa hậu hiện đại cho phép một thiết kế túi xách và ý tưởng về một bức tranh chia sẻ chung nhiều giá trị văn hóa”. Gần đây là tháng 3/2024, nhà mốt DIOR đã kết hợp với hai nghệ sĩ đương đại Việt Nam là Tia-Thủy Nguyễn và Bùi Công Khánh để triển lãm chiếc túi Lady Dior tại TP. HCM.

Không ai có thể phủ nhận sức ảnh hưởng của nghệ thuật với thời trang, cũng như những tên tuổi hàng đầu như Alexander Lee McQueen, Rei Kawakubo hay Vivienne Westwood lên bối cảnh nghệ thuật đương đại. Bằng cách này hay cách khác, giáo dục thời trang hiện tại vẫn đang khuyến khích lớp NTK phát triển khả năng sáng tạo trước khi bắt đầu nhìn vào thời trang bằng con mắt kinh doanh. Ngài Xavier Romatet – hiệu trưởng học viện Français de la Mode chia sẻ trong thư ngỏ tuyển sinh khóa mới nhất, tháng 1/2024: “Sức sáng tạo và nghệ thuật thuần túy sẽ luôn phục vụ dưới tư cách lực lượng dẫn đường đằng sau thời trang”.

Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: