Quảng cáo 
Cao Kỳ Nhân
Nghề làm thuyền thúng chai thủ công ở miền biển Phú Yên.
Giữa dải đất miền Trung nắng gió, Phú Yên được biết đến là vùng đất dung dị mà đầy sức sống. Không chỉ nổi tiếng với những thắng cảnh thiên nhiên hùng vĩ, nơi đây còn thấm đẫm nét văn hóa biển đặc sắc, được dệt nên từ cuộc sống của dân chài – những con người gắn bó đời mình với sông nước, mảnh lưới và con thuyền. Trong cuộc mưu sinh khắc nghiệt ấy, thuyền thúng – hay “thúng chai” như cách người dân bản địa vẫn gọi – đã trở thành người bạn thân thiết, không thể thiếu trong đời sống ngư dân.
Chiếc thuyền tròn nhỏ bé ấy chứa đựng cả một câu chuyện dài về sự sáng tạo, khéo léo và tinh thần kiên cường của cư dân ven biển. Là phương tiện đi lại và đánh bắt gần bờ, thuyền thúng được sử dụng phổ biến tại nhiều làng chài. Và ở Phú Yên, nghề làm thuyền thúng vẫn đang được gìn giữ như mạch ngầm bền bỉ giữa nhịp sống hiện đại. Ở Phú Yên, nghề làm thuyền thúng trải dài tại các địa phương ven biển như xã An Dân – huyện Tuy An, xã Xuân Hải – thị xã Sông Cầu… Thời kỳ cao điểm, ở tỉnh có hàng trăm hộ gia đình gắn bó với nghề này. Hiện nay, số hộ theo nghề đã ít hơn do có thêm thuyền được làm từ vật liệu composite.
Trong một lần ghé chơi Tuy An, chúng tôi có thăm xưởng làm thuyền thúng chai của vợ chồng anh Trung và chị Kiều. Trong sân nhà ngập nắng, những chiếc thuyền đang dần thành hình dưới bàn tay tỉ mỉ của họ. Không ồn ào, náo nhiệt, không khí nơi đây mang theo sự trầm lắng và nhẫn nại như chính hành trình gìn giữ một nghề truyền thống đang dần phai nhạt theo thời gian. Anh chị đã chia sẻ quy trình chế tác một chiếc thuyền thúng với nguyên liệu chính là tre, được tuyển chọn kỹ lưỡng từ những cây già, chắc. Sau khi chẻ nhỏ, tre được phân loại: phần mảnh dùng để đan nan, phần to làm khung. Tất cả đều được phơi khô trước khi bước vào giai đoạn chính.
Thuyền thúng bắt đầu từ một tấm nan tròn, được đan khít từ những sợi tre mỏng, đặt vào hố đất có kích thước tương ứng. Người thợ ép sát tấm nan vào thành hố, cắt tỉa mép gọn gàng, rồi uốn các thanh tre lớn tạo thành khung viền xung quanh – công đoạn đòi hỏi cả sự khéo léo lẫn sức lực. Những thanh tre cong ôm trọn hình tròn được cố định chắc chắn bằng dây cước.
Một chi tiết mà chúng tôi không khỏi bất ngờ đó là để bịt kín các khe hở giữa những sợi tre, người thợ phải dùng… phân bò. Loại vật liệu tưởng chừng bỏ đi này lại có tính kết dính tốt, rẻ tiền và dễ tìm. Sau khi trét lên bề mặt, chiếc thuyền được đem phơi nắng cho lớp trám khô lại. Công đoạn cuối cùng cũng là bước quan trọng nhất chính là quét dầu rái. Đây là loại nhựa tự nhiên được lấy từ cây dầu rái, có tác dụng chống thấm nước và tạo độ bóng cho bề mặt. Nhờ lớp dầu này, thuyền thúng có thể vững vàng thả mình trên sóng biển mà không lo bị ngấm nước.
Thuyền thúng không chỉ là phương tiện mưu sinh mà với dáng tròn độc đáo và khả năng giữ thăng bằng, nó đã trở thành biểu tượng của nghề biển. Từ đánh bắt ven bờ, vận chuyển ngư cụ, đưa người ra khơi… đến góp mặt trong những lễ hội văn hóa biển rộn ràng, thuyền thúng luôn giữ một vị trí đặc biệt trong trái tim người dân xứ biển. Thuyền thúng Phú Yên không những phục vụ nhu cầu bà con địa phương, mà còn được tiêu thụ rộng rãi khắp các tỉnh thành trong cả nước và xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Thụy Sĩ…
Hiện nay, dẫu có những thách thức từ sự phát triển công nghiệp và hiện đại hóa, nghề làm thuyền thúng thủ công tại Phú Yên vẫn âm thầm lan tỏa sức sống bền bỉ. Mỗi chiếc thuyền thúng hoàn thiện vừa là kết tinh của sự sáng tạo và cần mẫn, vừa là minh chứng cho tinh thần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người dân nơi đây.
Nếu một lần ghé qua Phú Yên, đừng chỉ đắm chìm trong vẻ đẹp hoang sơ của Gành Đá Đĩa hay đầm Ô Loan. Hãy tìm về những xưởng làm thuyền thúng chai để lắng nghe tiếng tre lách cách dưới bàn tay người thợ, để cảm nhận sâu sắc hơn sự mộc mạc, chân thành và kiêu hãnh của những con người đã dành cả cuộc đời sống với nghề.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
