Bài: Vân Anh
Ảnh: Internet

Ai trong chúng ta cũng từng trải qua cảm giác hân hoan khi tự thưởng cho mình một món đồ yêu thích. Và hẳn không ít lần bạn đã tìm đến trung tâm thương mại sau một ngày dài căng thẳng để “cải thiện tâm trạng”. Không phải ngẫu nhiên mà khái niệm “liệu pháp mua sắm” (retail therapy) trở nên phổ biến và thậm chí còn được xem như một cách giúp chúng ta giải tỏa cảm xúc tiêu cực. Nhưng liệu mua sắm có thực sự mang lại hạnh phúc lâu dài, hay chỉ là một giải pháp tạm thời?

Tại sao mua sắm có thể khiến chúng ta hạnh phúc?

Theo các nghiên cứu tâm lý học, việc mua sắm có thể tạo ra cảm giác phấn khích nhờ vào những thay đổi trong hoạt động não bộ. Tiến sĩ Susan Albers, chuyên gia tâm lý học, cho biết mua sắm có thể kích thích não tiết ra dopamine – một loại hormone hạnh phúc, giúp chúng ta cảm thấy vui vẻ và hưng phấn.

Không chỉ vậy, mua sắm còn mang lại nhiều lợi ích tâm lý khác:

  1. Cảm giác kiểm soát: Khi chọn mua một món đồ, chúng ta đang đưa ra quyết định và kiểm soát kết quả, điều này giúp giảm bớt cảm giác bất lực khi gặp căng thẳng trong cuộc sống. Một nghiên cứu năm 2014 của Journal of Consumer Psychology cho thấy những người đang buồn bã có xu hướng tìm đến mua sắm để khôi phục lại cảm giác kiểm soát cuộc sống của mình.
  2. Kích thích trí tưởng tượng và sự mong đợi: Khi mua một món đồ mới, chúng ta thường hình dung về những lợi ích mà nó mang lại – như một chiếc váy mới giúp ta tự tin hơn hay một chiếc điện thoại đời mới khiến công việc thuận tiện hơn. Việc hình dung này kích thích não bộ tiết ra serotonin, giúp giảm lo âu và tăng sự hài lòng.
  3. Tương tác xã hội: Mua sắm không chỉ là hành động cá nhân mà còn có thể trở thành hoạt động kết nối với người khác. Cùng bạn bè đi dạo trung tâm thương mại hay uống cà phê sau khi mua sắm giúp tăng cường tương tác xã hội – một yếu tố quan trọng để cải thiện tâm trạng.
  4. Sự kích thích giác quan: Các cửa hàng được thiết kế để thu hút thị giác, thính giác và khứu giác của chúng ta. Màu sắc rực rỡ, ánh sáng ấm áp, âm nhạc sôi động hay mùi hương dễ chịu đều có thể giúp tâm trạng tốt hơn, khiến chúng ta tạm quên đi căng thẳng trong cuộc sống.
  5. Hoạt động thể chất: Việc đi bộ, lựa chọn sản phẩm, thử đồ, mang vác túi mua sắm cũng là một dạng vận động nhẹ. Hoạt động thể chất giúp cơ thể sản sinh endorphin, giúp chúng ta cảm thấy vui vẻ hơn.

Mua sắm có thực sự mang lại hạnh phúc lâu dài?

Mặc dù mang lại niềm vui nhất thời, nhưng mua sắm không phải lúc nào cũng là giải pháp lý tưởng để tìm kiếm hạnh phúc bền vững. Theo các chuyên gia, cảm giác hưng phấn từ việc mua sắm thường chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn. Khi hiệu ứng dopamine giảm, chúng ta có thể quay trở lại trạng thái cảm xúc ban đầu, thậm chí cảm thấy tiếc nuối nếu mua sắm quá đà.

Một số yếu tố có thể làm giảm mức độ hạnh phúc mà mua sắm mang lại:

  • Sự quen thuộc và thích nghi: Khi sở hữu một món đồ mới, ban đầu chúng ta cảm thấy phấn khích, nhưng theo thời gian, cảm giác này giảm dần. Đây là hiện tượng “thích nghi hedonistic” (hedonic adaptation), khiến chúng ta luôn muốn mua sắm nhiều hơn để duy trì cảm giác hạnh phúc.
  • Áp lực tài chính: Nếu mua sắm không kiểm soát, chúng ta có thể rơi vào tình trạng chi tiêu quá mức, dẫn đến căng thẳng tài chính. Việc phải đối mặt với hóa đơn thẻ tín dụng hoặc cảm giác tội lỗi khi mua những món đồ không thực sự cần thiết có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng.
  • Nghiện mua sắm: Khi mua sắm trở thành thói quen để trốn tránh cảm xúc tiêu cực, nó có thể dẫn đến hành vi mua sắm cưỡng chế (compulsive shopping). Đây là một dạng rối loạn tâm lý, khiến một số người mua sắm liên tục dù họ không thực sự cần sản phẩm.

Vậy có nên tiếp tục mua sắm để cảm thấy hạnh phúc?

Câu trả lời không phải là từ bỏ mua sắm hoàn toàn, mà là học cách mua sắm một cách có kế hoạch. Để tận dụng những lợi ích tích cực từ mua sắm mà không rơi vào bẫy chi tiêu quá đà, chúng ta có thể áp dụng một số chiến lược sau:

  1. Lập kế hoạch trước khi mua sắm: Chỉ mua những món đồ thực sự cần thiết và cân nhắc kỹ trước khi đưa ra quyết định mua. Việc dành thời gian suy nghĩ trước khi mua giúp chúng ta tránh những quyết định bốc đồng.
  2. Ưu tiên giá trị lâu dài: Những món đồ có giá trị sử dụng lâu dài hoặc phục vụ cho sự phát triển cá nhân (như sách, đồ dùng học tập, dụng cụ thể thao) thường mang lại niềm vui bền vững hơn so với những món đồ mua theo cảm hứng nhất thời.
  3. Chuyển đổi niềm vui mua sắm thành mục tiêu tích cực: Thay vì mua sắm để đối phó với căng thẳng, hãy thử những hoạt động khác như tập thể dục, vẽ tranh, viết lách hoặc gặp gỡ bạn bè. Những hoạt động này không chỉ giúp cải thiện tâm trạng mà còn mang lại lợi ích dài hạn cho sức khỏe tinh thần.
  4. Học cách tận hưởng quá trình, không chỉ kết quả: Việc tiết kiệm tiền để mua một món đồ yêu thích có thể tạo ra cảm giác hạnh phúc lớn hơn so với việc mua ngay lập tức. Khi có thời gian chờ đợi và chuẩn bị, chúng ta sẽ trân trọng món đồ đó hơn.

Mua sắm có thể giúp chúng ta cảm thấy hạnh phúc, nhưng đó chỉ là một giải pháp ngắn hạn. Hạnh phúc thực sự không đến từ những món đồ chúng ta sở hữu, mà từ cách chúng ta tận hưởng cuộc sống, xây dựng mối quan hệ và tìm thấy ý nghĩa trong những trải nghiệm hàng ngày. Vì vậy, thay vì phụ thuộc vào mua sắm để cải thiện tâm trạng, bạn có thể thử tìm kiếm những nguồn hạnh phúc bền vững hơn để có một cuộc sống trọn vẹn và ý nghĩa hơn.

Xem thêm bài viết cùng chuyên mục: