Quảng cáo 
Bài: Hạnh Nguyên
Ảnh: Internet
Chỉ cần lướt qua Instagram hay TikTok của một người bạn thuộc thế hệ Gen Z, ta dễ dàng nhận ra sự thay đổi âm thầm nhưng mạnh mẽ trong cách người trẻ hiện nay sử dụng mạng xã hội. Không còn những bức ảnh được chỉnh sửa tỉ mỉ, không còn những status báo cáo thành tích hay các lần check-in sang chảnh, mạng xã hội giờ đây ngập tràn những bức ảnh “photo dump” ngẫu hứng, những dòng tâm sự vụn vặt về một ngày tồi tệ, hay những meme hài hước mà chỉ một nhóm nhỏ bạn bè mới thực sự hiểu. Từ một cuốn nhật ký công khai, mạng xã hội dần trở thành một “bức tường cảm xúc” riêng tư, nơi mỗi người thỏa sức thể hiện bản sắc cá nhân, sự chân thật và cả những tổn thương thầm lặng.
Từ “khoe” đến “kể”: Cuộc lật đổ của văn hóa hoàn hảo
Trong suốt một thập kỷ trước, Facebook, Instagram hay Twitter từng là sân khấu rực rỡ của “văn hóa hoàn hảo”. Những dòng tin tràn ngập hình ảnh lung linh, thành tích đáng tự hào, các mốc son sự nghiệp được lựa chọn và trau chuốt kỹ càng. Mỗi bức ảnh, mỗi đoạn trạng thái dường như là một phần trong cuốn “highlight reel” mà ai cũng muốn phô diễn mặt tích cực nhất của bản thân. Nhưng cũng chính sự hoàn hảo ngột ngạt ấy đã tạo ra một gánh nặng tâm lý âm thầm, khiến nhiều người trẻ cảm thấy áp lực phải liên tục chứng tỏ rằng mình đang ổn, mình thành công, mình hạnh phúc.
Gen Z – thế hệ lớn lên trong những ngày tháng đỉnh cao của mạng xã hội, cũng là thế hệ đầu tiên cảm thấy mệt mỏi và chủ động phá bỏ vòng kim cô ấy. Sự mệt mỏi vì phải duy trì hình ảnh hoàn hảo đã khiến họ khao khát được sống thật, được phép thất bại, được buồn bã mà không lo sợ bị đánh giá. Và từ đây, mạng xã hội bắt đầu chuyển mình sang vai trò của một không gian kể chuyện – nơi cảm xúc được ưu tiên hơn vẻ bề ngoài.
Sự nổi lên của những xu hướng như “photo dump” – những chùm ảnh ngẫu hứng không qua chỉnh sửa, hay sự bùng nổ của ứng dụng Locket – nơi người dùng chia sẻ hình ảnh thật tại mọi khoảnh khắc bất kỳ trong ngày, đã minh chứng cho nhu cầu sống thật ấy. Thay vì khoe những khoảnh khắc lấp lánh, giới trẻ giờ đây chia sẻ những gì chân thật nhất: niềm vui, nỗi buồn, những giằng xé trong nội tâm. Văn hóa “khoe” dần bị thay thế bởi văn hóa “kể” – kể về cảm xúc thật.
Khi “tường cảm xúc” được xây bằng ngôn ngữ chân thật và không gian riêng tư
Điều thú vị là sự chân thật ấy không đồng nghĩa với việc phơi bày tất cả mọi thứ ra ánh sáng. Gen Z rất nhanh nhạy trong việc tạo ra những không gian riêng tư đủ an toàn để họ có thể chia sẻ mà không bị soi mói hay phán xét. Những công cụ như chế độ “Bạn thân” trên Instagram, các tài khoản phụ (finsta), hay các nhóm chat kín trên Telegram, Discord chính là những “căn phòng riêng” để mỗi người bộc lộ cảm xúc sâu kín nhất chỉ cho những ai thực sự thân thiết.
Ngôn ngữ hình ảnh trên mạng xã hội cũng thay đổi theo. Thẩm mỹ mới là sự phi thẩm mỹ. Những bức ảnh mờ, góc chụp ngẫu hứng, ánh sáng kém hoàn hảo, những video quay vội không có kịch bản đều được chấp nhận như một tuyên ngôn: “Tôi là chính tôi, không tô vẽ”. Những dòng caption cũng đơn giản hơn, có thể chỉ là một câu hát vu vơ, một cụm từ cảm thán, thậm chí để trống, để cảm xúc tự lên tiếng.
Trong khi đó, các nền tảng như TikTok lại càng thúc đẩy mạnh mẽ sự lên ngôi của nội dung giàu cảm xúc. Thuật toán của TikTok không ưu tiên những video đầu tư công phu mà thiên về những clip có khả năng chạm tới cảm xúc mạnh mẽ nhất của người xem: hài hước, đồng cảm, truyền cảm hứng hay thậm chí là tức giận. Từ đó, chính các nền tảng cũng góp phần đẩy mạnh sự lan tỏa của những nội dung chân thật, gần gũi hơn bao giờ hết.
Kết nối thật hay chiếc bẫy của sự phơi bày?
Việc biến mạng xã hội thành “tường cảm xúc” mang lại những tác động hai mặt rất rõ nét. Ở khía cạnh tích cực, xu hướng này phần nào giúp xóa bỏ áp lực xã hội vốn tồn tại dai dẳng suốt nhiều năm. Những khoảnh khắc không hoàn hảo, những cảm xúc tiêu cực từng bị giấu kín nay được bình thường hóa, khiến người trẻ cảm thấy bớt cô đơn và bớt phải gồng mình chạy theo hình mẫu phi thực tế.
Sự chia sẻ chân thật cũng mở ra các mối quan hệ sâu sắc hơn. Khi con người dám bộc lộ những điểm yếu, những mâu thuẫn nội tâm, họ dễ tìm thấy sự đồng cảm chân thành từ những người có cùng trải nghiệm. Nhiều cộng đồng nhỏ dần hình thành, nơi những người gặp vấn đề tương tự về sức khỏe tinh thần, sự nghiệp hay sở thích cá nhân tìm thấy sự an ủi và hỗ trợ lẫn nhau.
Thế nhưng, phía sau những dòng trạng thái đầy cảm xúc ấy cũng tồn tại những nguy cơ khó lường. Việc quá thoải mái chia sẻ dễ dẫn đến “oversharing”, vô tình công khai những thông tin cá nhân nhạy cảm mà chính người trong cuộc có thể hối tiếc về sau. Đồng thời, không thiếu những trường hợp biến sự yếu đuối thành công cụ câu tương tác – hiện tượng được gọi là “vulnerability porn”, nơi tổn thương bị thương mại hóa để thu hút sự chú ý.
Thậm chí, việc liên tục đăng tải những cảm xúc tiêu cực không kiểm soát có thể khiến không gian chung dần trở thành nơi “xả rác” cảm xúc, vô hình trung tạo gánh nặng cho chính người xem. Bên cạnh đó, khi các nhóm kín dần trở thành những “buồng vang” (echo chamber), những tư tưởng tiêu cực, cực đoan có thể bị khuếch đại và lan tỏa mà không gặp phải phản biện.
Sự chuyển dịch từ bảng tin cập nhật thành tường cảm xúc trên mạng xã hội là một tất yếu phản ánh khao khát sâu xa nhất của con người trong thế giới số: được sống thật và được thấu hiểu. Gen Z đang nỗ lực định hình lại mạng xã hội như một không gian riêng, nơi họ kiểm soát cách thể hiện bản thân thay vì chạy theo khuôn mẫu hào nhoáng.
Tuy nhiên, “sống thật” không có nghĩa là bộc bạch tất cả. Sự chân thật vẫn cần đi kèm với sự tỉnh táo. Biết mình nên chia sẻ điều gì, chia sẻ với ai, vào thời điểm nào – đó mới là cách để giữ cho mạng xã hội trở thành nơi an toàn, nơi mỗi cá nhân được tôn trọng, vỗ về và chữa lành, bắt đầu từ chính sự trưởng thành của bản thân mình.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
