Bài: Gia Ji
Ảnh: Philippe Chaplain

Yêu thành phố từ bóng hình xưa cũ
Những xúc cảm đầu tiên của ông Philippe có được về Việt Nam bắt đầu từ triển lãm những bức ảnh về Việt Nam của nhà báo nổi tiếng người Pháp Jean Claude Labbe năm 1994. Ông Philippe vẫn nhớ lại như in câu nói của Jean và không ngờ điều đó thực sự đến với ông. Jean Claude đã nói với Philippe: “Rồi một ngày nào đó, cậu cũng sẽ theo những bước chân của tôi”. Hiện thực đó chỉ mất 8 năm sau mới xảy ra khi ông Philippe đến Việt Nam năm 2002, nhưng vào thời điểm đó, ông chỉ mới đến thành phố Hồ Chí Minh. Khi trở về Paris, rất tình cờ ông bắt gặp những bưu ảnh cổ về một làng giấy ở Hà Nội xa vắng, được bán ngay trên bờ sông Seine. Máu sưu tập cùng với niềm hứng thú sẵn có về Việt Nam khiến ông mua ngay bưu ảnh đó bởi ông biết rằng sẽ rất khó gặp một bản gốc thứ hai. Bắt đầu với bức bưu ảnh nhỏ về thành phố, dần dà người đàn ông này có thêm tận 40 chiếc nữa, nói về các công đoạn của công việc làm giấy làng nghề.

Gia tài những bưu ảnh cổ dày thêm theo năm tháng cùng với tình yêu với Hà Nội cũng lớn dần lên. Ai ngờ người đàn ông ở bên Pháp xa xôi tham gia đầy đủ, không thiếu một cuộc thi kiến thức nào về Hà Nội, thậm chí ông còn giành chiến thắng rất nhiều lần. Ông giành giải Giải đặc biệt tại Cuộc thi quốc tế tìm hiểu về Thăng Long – Hà Nội mang tên “Hà Nội – Điểm hẹn của bạn” năm 2006 với chủ đề “Tìm hiểu những dấu ấn lịch sử văn hóa Thành Cổ Loa”. Năm 2007, ông lại giành giải nhất cuộc thi tìm hiểu về 36 phố phường Hà Nội, tiếp sau đó là cuộc thi tìm hiểu về những tòa nhà mang dấu ấn văn hóa lịch sử của thủ đô. Khi Thăng Long – Hà Nội kỷ niệm 1.000 năm.

Và để đi đến được bộ sưu tập hơn 1.000 bưu ảnh, tài liệu là một hành trình dài nhưng luôn có những cao trào. Ông Philippe vẫn nhớ về tấm bưu ảnh cổ gây xúc động và là động lực lớn nhất cho mình tiếp tục cuộc sưu tầm những ký ức về Hà Nội. Đó là một bức ảnh hai đứa bé chăn trâu trên một cái ao, sau lưng là những lớp mái lá của những căn nhà ẩn mình trong rặng dừa. Ông kể rằng, cảm giác khi nhìn thấy nó là tự do và hạnh phúc. Những bưu ảnh sau này của ông đa dạng hơn rất nhiều từ phong cảnh, các làng nghề cho đến những bộ trang phục, đời sống sinh hoạt của người Việt xưa… Để có thể làm dày bộ sưu tập của mình, ông đã không quản ngại đi từ Pháp đến rất nhiều nơi trên thế giới, và tất nhiên là quay về cả Việt Nam. Một khó khăn cho việc sưu tập của ông ở Việt Nam là thông thường các gia đình có xu hướng giữ các kỷ vật của gia đình và không bao giờ bán. Trong số những bưu ảnh tìm thấy, ngạc nhiên nhất trong mắt ông vẫn là cuộc sống ở 36 phố phường, nhờ đó mà ông được mở mang cái nhìn về các thói quen, phong tục của người Việt nói chung.

Và đến một Hà Nội là thế
Tình yêu của người đàn ông Pháp dành cho Hà Nội không nằm ở việc giữ riêng vẻ đẹp Hà Nội cho mình. Ông là người đã tặng lại rất nhiều bưu ảnh cổ cho Thư viện quốc gia, những bức ảnh về Đông Dương cho Thư viện lịch sử và một số cho nhà hát Lớn Hà Nội nhân kỷ niệm 100 năm. Và những cuộc triển lãm bưu ảnh năm 2009, 2010 tại Hà Nội và Paris đã giúp cho không chỉ những người ở Hà Nội mà còn rất nhiều bạn bè quốc tế biết đến một Hà Nội rất khác, rất xưa, rất dân dã.

Cũng giống như xuất phát điểm tình yêu thành phố từ những bóng hình xưa cũ, ông Philippe quyết định phải làm hẳn một website giới thiệu, chụp lại những bưu ảnh cổ Hà Nội, những bài báo viết về Hà Nội bằng cả ba thứ tiếng Anh, Pháp, Việt. Năm 2007, website mang tên Hanoilavie (có thể dịch sang tiếng Việt với nghĩa Cuộc sống Hà Nội hay Hà Nội là thế) ra đời với mục đích quảng bá đến thế giới về Hà Nội, và hơn tất cả là một thông điệp dành cho giới trẻ Hà Nội. Ông luôn tâm niệm một điều: những câu chuyện của quá khứ qua hình ảnh sẽ có sức mạnh và gây hứng thú cho giới trẻ tìm hiểu và trân trọng quá khứ. Từ đó giúp giới trẻ tự hình thành nên cách ứng xử đúng mực với hiện tại và tương lai. Một cách giáo dục rất nhẹ nhàng, thấm thía của một người đàn ông làm trong lĩnh vực văn hóa cũng là cách thể hiện một tình yêu chân thành và niềm hi vọng đối với tương lai Hà Nội. Trang web này giờ đây trở thành một điểm dừng chân cho những người yêu vẻ đẹp hoài cổ của Hà Nội.

Khi được hỏi về Hà Nội nào trong mắt ông là đẹp nhất để giới thiệu cho những người mới đến Hà Nội, ngoài điểm đến quen thuộc phố cổ ưa thích, ông Philippe không ngần ngại trả lời: “Sáng ở Hà Nội, chiều đi dạo xung quanh. Có rất nhiều ngôi làng xung quanh Hà Nội đang chờ bạn khám phá. Đó cũng là một phần Hà Nội đẹp và lạ trong mắt tôi.”