Quảng cáo 
Bài PHƯƠNG UYÊN, TUẤN MINH
Ảnh NHÂN VẬT CUNG CẤP
Tối đa và Tối giản – hai trường phái tưởng chừng đối lập, nay lại gặp nhau ở giao điểm về tinh thần nghệ thuật và văn hóa. Heritage Fashion mang đến cuộc đối thoại giữa ba nhà thiết kế đại diện cho hai thế hệ, hai bản ngã, nhưng cùng chung một mục tiêu – dùng ngôn ngữ thời trang để tái thiết tư duy sáng tạo và gìn giữ bản sắc văn hóa Việt.
Nhà thiết kế Mai Lâm
“Tôi luôn sống trong những tưởng tượng của mình – một thế giới mà tôi tha thiết hiện thực hóa nó” – đó là lời mở đầu của nhà thiết kế (NTK) Mai Lâm khi kể về hành trình sáng tạo. Nhưng câu chuyện về chị khó có thể gói gọn trong danh xưng “nhà thiết kế”, mà đúng hơn là hình ảnh một nghệ sĩ nhất mực sống trong thế giới đa diện mà mình gầy dựng nên.
“Đó là khoảnh khắc tôi bắt gặp ánh trăng len lỏi qua màn sương dày, đổ bóng lên những cành non mơn mởn ở Đà Lạt” – chị miêu tả về một tác phẩm đặt ở lối vào nhà. Thế giới nghệ thuật của chị luôn được hình thành như thế – mơ mộng, riêng tư, nhưng rất thực tế. Chị hòa vào nó, chung sống và nuôi dưỡng vô vàn ý tưởng trong đầu. “Mỗi điều tôi làm đều như một lẽ thường tình. Với tôi, sáng tạo là sự kết hợp giữa tưởng tượng, quan sát và thực tế”.
Khi thực hiện chuyên đề về hai trường phái thiết kế Tối giản và Tối đa, người viết không áp đặt nhân vật vào bất kỳ khuôn mẫu nào, mà chỉ mong định vị đúng tinh thần bài viết. Đó là khởi nguồn cho câu hỏi: “Khoảnh khắc nào chị nhận ra ngôn ngữ thiết kế của mình thiên về tối đa?”. Chị đáp: “Tôi có một thế giới riêng của mình, nơi mọi thứ đều có thể trở thành nghệ thuật, không lý do và không biên giới”.
Cảm quan sáng tạo ấy đa chiều và phóng khoáng đến nỗi dù không kinh qua bất kỳ lớp học thời trang nào, cũng không phác thảo trước bất kỳ thiết kế nào, chị vẫn có thể sáng tạo hàng loạt thiết kế trong thời gian ngắn. “Tôi thấy vẽ cứ phải thay đổi hoài, chi bằng dành thời gian để trực tiếp làm”, chị nói thêm. Có lúc chị chà mặt trái vải gấm bằng bàn chải sắt để tạo khối 3D, có lúc lại nhuộm vải bằng cà phê và trà để tạo sắc độ trầm. Thế mới thấy, dẫu các chi tiết trong thiết kế có mật độ dày đặc đến đâu, quy trình sáng tạo của chị lại rất tinh giản, chỉ với hai bước: nghĩ và làm.
Với chị, “tối đa” là sự vừa vặn và cân bằng để biểu đạt điều mình muốn nói. “Người mặc phải cảm thấy chất liệu như tan vào da thịt, hòa quyện với cơ thể mình”. Chính sự thoải mái tưởng chừng đơn giản ấy, lại là triết lý thẩm mỹ mà chị theo đuổi: “Cái đẹp không ở đâu xa, mà ở rất gần, trong từng đường may, từng cảm giác khi mặc lên người” – chị nói.
Tò mò về cách chị truyền tải ý tưởng, tôi hỏi ngay. Chị cho biết: “Chắc là bẩm sinh. Tôi chỉ khám phá những gì vốn có quanh nước Việt mình. Có những điều rất mộc mạc, nhưng khi đưa vào thiết kế, chúng hóa thành điều kỳ diệu lúc nào không hay”.
“Tôi có một thế giới riêng của mình, nơi mọi thứ đều có thể trở thành nghệ thuật, không lý do và không biên giới”
Với NTK Mai Lâm, ý tưởng được sắp đặt sẵn trong đầu, như một bản đồ có sẵn – đâu là chất liệu chính, đâu là chi tiết phụ, phần nào cắt, phần nào thêu,… tất cả hiện lên rõ nét mỗi khi sáng tạo. Chị nói vui: “Hên lắm, tôi cứ đụng vào là nó thành hình hết”. Ngay cả khi sản phẩm lỗi, chị cũng không bỏ đi, mà thiết lập đời sống mới cho chúng.
Có lẽ chính tư duy này đã làm nên sự uyển chuyển trong phong cách của Mai Lâm. Vì thời trang với chị, vốn không phải là một khuôn mẫu cố định, mà là cuộc đối thoại tự do giữa những điều tưởng không thể dung hòa. Ngôn ngữ thiết kế của chị không dừng lại ở vẻ đẹp thuần túy, mà luôn chất chứa ký ức về những biến thiên đầy thăng trầm của lịch sử và xã hội Việt Nam.
Như bộ sưu tập Rừng Mai vừa ra mắt, lấy cảm hứng từ lần chị làm phục trang cho bộ phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối. Những thước phim ấy len lỏi, khơi dậy trong chị ký ức về người cha từng di cư vào Nam thời Điện Biên và người anh ruột đã hy sinh trong chiến tranh. Thay vì giấu kín nỗi buồn, chị gửi gắm nó vào từng lớp vải nhuốm màu thời gian. Văn hóa cũng là lớp ngôn ngữ sâu nhất trong thiết kế của Mai Lâm. Chị gạn lọc, giữ cái hồn, rồi kết hợp với kỹ thuật hiện đại để chạm đến thế hệ hôm nay, vì với chị, đó là một hành trình gìn giữ ký ức bằng thời trang.
“Còn đời sống cá nhân của NTK Mai Lâm thì sao?” – “Tôi để mọi thứ trôi theo dòng chảy, nhưng vẫn có sự quan sát, tận dụng và cân đối. Tôi cố gắng tạo ra không gian gọn gàng, ấm cúng và phù hợp với tất cả thành viên trong gia đình. Đó mới là một tổ ấm đích thực ta luôn muốn trở về”.
Giám đốc sáng tạo, nhà thiết kế Cường Đàm
Không gian nội tâm của Cường Đàm luôn có một tiếng vọng từ những va chạm giữa hai thái cực Tối giản và Tối đa. Khi nhìn vào những giao điểm đó, anh cho rằng mọi thứ không còn rạch ròi giữa đúng – sai, đủ – thiếu, mà là những nét chạm trổ cần thiết để ta hiểu sâu hơn về sự phức hợp trong đời sống.
Với Cường Đàm, thời trang chính là điểm chạm để anh cảm nhận vẻ sống động giữa việc tiết chế hay bộc lộ, giữa sự khép kín hay cởi mở. Giữa những ngã rẽ của hai trường phái đối lập, anh chọn cách thành thật với cảm xúc và thế giới quan của mình, dung hòa hai yếu tố với quan niệm bền bỉ xuyên suốt: “Tối giản giúp tôi giữ mình tỉnh táo giữa hỗn loạn, còn tối đa giúp tôi giữ nhịp độ sống không buồn chán”.
Dễ nhận thấy trong các sáng tạo của anh có một độ “tĩnh” đặc biệt, như thể mỗi đường cắt, nếp gấp đều được cân nhắc kỹ lưỡng như khi tạo hình một khối đá điêu khắc. Trong thời trang – nơi chuyển động là yếu tố tất yếu, sự “tĩnh” này không làm người mặc đứng yên, mà mời họ dừng lại và lắng nghe. Anh thiết kế như một người đang thiền, tập trung tuyệt đối vào sự cân bằng giữa nghệ thuật và ứng dụng, giữa cái tôi và cộng đồng. Khi mọi yếu tố được tiết chế vừa phải, một vẻ đẹp trầm tĩnh tự khắc sẽ hiện diện mà không cần phô trương.
Trong không gian triết lý của Cường Đàm, sự tối giản không nằm ở việc loại bỏ, mà là hành trình chấp nhận và dung hòa – nơi mọi đối cực đều có chỗ đứng. Giống như khi bước vào triển lãm PARAMOUNT – một căn phòng nguyện của bản ngã, người ta không còn nhìn thế giới bằng lăng kính nhị nguyên mà bằng cái nhìn toàn thể, bao trùm mọi mâu thuẫn nội tâm. Cường Đàm thiết kế với một trực giác: “Cái tối giản cần được nuôi dưỡng từ tối đa – từ những chồng chất cảm xúc, ký ức và tầng tầng lớp lớp bản ngã. Những đường cắt gọn ghẽ không triệt tiêu phức tạp, mà nâng niu sự phức tạp bằng sự tiết chế”.
“Tối giản giúp tôi giữ mình tỉnh táo giữa hỗn loạn, còn tối đa giúp tôi giữ nhịp độ sống không buồn chán”
Tối giản, trong tay anh, không còn là một phong cách mà trở thành phương pháp trị liệu, bởi từng nếp gấp, từng khoảng trắng trên chất liệu đều chứa đựng một tiếng thở dài đã được xoa dịu. Những thiết kế ấy không lạnh lùng, mà mang tính thiền định – nơi ánh sáng được lọc qua từng lớp vải, và cơ thể được trả về trạng thái tĩnh tại. Như thể mỗi bộ trang phục là một không gian nội tâm được dựng lên – tối giản về hình, tối đa về chiều sâu, Cường Đàm đã gợi mở một góc nhìn khác về cái đẹp, đó là vẻ đẹp của sự hòa giải. Khi ấy, thời trang không còn là tấm mặt nạ, mà trở thành một tấm gương soi chiếu, con người nhìn thấy chính mình, trong toàn vẹn và không còn phán xét.
Điểm đặc biệt ở Cường Đàm còn nằm ở cách anh mang văn hóa vào thời trang. Không phải bằng việc kể lại quá khứ một cách trực diện, anh “cô đọng” thành tố ấy thành một biểu tượng, một xúc cảm. Giản lược, với anh, là cắt bỏ. Nhưng cô đọng thì giữ lại như “tinh dầu của ký ức”, đó có thể là một phom dáng gợi nhắc bộ trang phục truyền thống, hay chất liệu mang âm hưởng Bắc Bộ từ sơn son thếp vàng, tất cả được chắt lọc vừa đủ để tạo nên bản sắc, nhưng không làm người xem thấy lạc lõng giữa nhịp sống hiện đại.
Cường Đàm không tự nhận mình thuộc về bất kỳ “trường phái” cụ thể nào. Nhưng qua từng bộ sưu tập, người ta thấy rõ một khát vọng đang dần thành hình, một lối đi riêng mang tên “Minimal for the Maximal”. Ở đó, tối giản không phải là đích đến, mà là phương tiện để khai phá điều quan trọng hơn: chiều sâu tư tưởng. Anh không chọn vang lên giữa đám đông, mà chỉ lặng lẽ đứng đó – đủ vững, đủ khác biệt, đủ khiến người ta phải ngoảnh lại. Vì có lẽ, trong thời đại mà ai cũng cố gắng “nói nhiều hơn”, thì sự im lặng, nếu đủ tinh, chính là tuyên ngôn bền bỉ nhất.
Nhà thiết kế Phan Đăng Hoàng
Trong thế giới sáng tạo của Phan Đăng Hoàng, thời trang không còn là nơi để phân định rạch ròi các trường phái, mà là vùng đất giao thoa – nơi những đối cực như tối giản và tối đa không đối kháng, mà song hành, đối thoại và bổ khuyết cho nhau trong từng đường cắt, từng lớp chất liệu. Anh không chọn đứng về phía nào tuyệt đối, mà kiến tạo nên một hành trình thị giác mới, để sự tiết chế gặp gỡ sự phóng khoáng, sự mộc mạc truyền thống được đan cài trong một hình hài đương đại, và phảng phất hơi thở quốc tế.
Là người sinh ra trong một gia đình có truyền thống hội họa, Hoàng lớn lên giữa những lớp màu và chiều sâu cảm xúc. Những cái tên như Lê Phổ, Lê Thị Lựu, Nguyễn Phan Chánh hay chính chất liệu giấy dó mộc mạc đã nuôi dưỡng trong anh một mỹ cảm riêng biệt. Nhưng thay vì lặp lại quá khứ như một sự tôn thờ thuần túy, Hoàng chọn cách “chưng cất ký ức” – chiết lọc tinh thần truyền thống, rồi đặt chúng vào hình thức đương đại mang tính cá nhân.
Từ điểm nhìn ấy, tối giản và tối đa không còn là hai cực mang tính lựa chọn, mà trở thành phương thức biểu đạt cùng tồn tại trong triết lý thiết kế của anh. Những gì đơn giản, với Hoàng, là sản phẩm của một quá trình cực kỳ phức tạp và tinh gọn. Để tạo nên một thiết kế tối giản, nhà thiết kế không thể giản đơn trong suy nghĩ, ngược lại, phải cầu toàn trong từng đường kim mũi chỉ, đến cấu trúc phom dáng và nhịp điệu tổng thể. Tối giản, trong cách nhìn của Hoàng, là một hình thức của sự tối đa hóa tư duy và tối ưu hóa thông điệp.
Tinh thần ấy được thể hiện rõ qua quá trình xử lý chất liệu, anh không ngừng tìm tòi để lựa chọn những bề mặt vải không chỉ giàu tính biểu cảm mà còn mang một chiều sâu văn hóa. Từ đũi, ramie silk, chiffon, bamboo, đến lụa, denim và da,… mỗi chất liệu đều là một “ngôn ngữ riêng”, góp phần tái hiện vẻ đẹp truyền thống Việt Nam qua lăng kính hiện đại. Độ mộc của đũi gợi liên tưởng đến thớ giấy dó, vẻ trong suốt của chiffon như một lớp sương mỏng phủ lên tranh lụa, còn độ chắc khỏe của denim và da tạo nên sự đối thoại táo bạo với vẻ mong manh của gốm cổ. Bằng kỹ thuật xử lý tỉ mỉ và khả năng lắng nghe chất liệu, Hoàng không chỉ kể chuyện bằng hình dáng, mà còn bằng cả xúc giác, ánh sáng và âm vang của văn hóa. Mỗi thiết kế là một cấu trúc giao thoa, để tinh thần bản địa được chưng cất qua ngôn ngữ toàn cầu.
Ngược lại, tính tối đa nằm ở sự dày đặc của chi tiết, chất liệu và biểu tượng, cũng không đồng nghĩa với phô trương hay bội thực thị giác. Nó cần được “quy hoạch” như cách Hoàng xây dựng hình ảnh người phụ nữ trong thiết kế: đa chiều, đa cảm, giàu biểu tượng nhưng không bị rối loạn. Những hình dung về người bà, người mẹ, những người phụ nữ quanh anh vừa là cội nguồn, vừa là cảm hứng, hiện diện trong mỗi bộ sưu tập như một lời tri ân lặng thầm nhưng sâu sắc.
Sự dung hòa ấy không chỉ là lựa chọn thẩm mỹ, mà là bản sắc thiết kế riêng. Nó xuất phát từ chính con người Hoàng – một cá tính sáng tạo yêu sự chỉn chu, tôn trọng những giá trị được nuôi dưỡng lâu dài, nhưng cũng không ngại thử nghiệm, mở rộng và phá vỡ giới hạn hình thức. Mỗi bộ sưu tập, như anh chia sẻ, là một “vũ trụ riêng”, nơi những yếu tố tưởng chừng mâu thuẫn được đặt vào trật tự, nhịp nhàng và có chủ đích.
“Tối giản không làm mất đi sự xa hoa, nó là sự giản lược những chi tiết không cần thiết dựa trên một tính toán kỹ lưỡng. Đối với Hoàng, sự tính toán đó mang tính tối đa”
Trong dòng chảy thời trang hiện đại – nơi các ranh giới đang dần xóa nhòa, việc lựa chọn dung hòa giữa “less” và “more” không phải là sự thỏa hiệp, mà là biểu hiện của tư duy linh hoạt, biết lắng nghe thời đại nhưng vẫn giữ lấy gốc rễ của bản thân. Hoàng không định vị mình trong một trường phái cụ thể, anh chọn làm người kể chuyện bằng sự lặng lẽ của những chi tiết tinh giản, hay bằng sự vang vọng của cấu trúc cầu kỳ, nhằm truyền tải thông điệp đến với trái tim khán giả.
Nếu được hóa thân thành một món đồ, Hoàng lựa chọn hình ảnh chiếc ghế – vật thể tưởng đơn giản nhưng là nền tảng cho mọi tương tác, cho việc nghỉ ngơi lẫn sáng tạo. Và như chính chiếc ghế ấy, Phan Đăng Hoàng không tìm cách gây ấn tượng bằng sự hào nhoáng, mà bằng sự hiện diện trọn vẹn, vững vàng, đa năng, và luôn dung chứa cả tính mộc mạc lẫn phá cách trong cùng một hình hài.
Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:
