Thành Thế Vinh
Lễ cấp sắc là một nghi thức tôn giáo đặc trưng của người Dao Đỏ. Đàn ông người Dao Đỏ đều phải trải qua lễ cấp sắc, một nghi lễ đánh dấu sự trưởng thành cũng như sự thừa nhận của dòng họ, cộng đồng về người được cấp sắc.
Lào Cai là nơi có cộng đồng người Dao Đỏ khá đông, đặc biệt là ở huyện Bát Xát và Sa Pa. Người Dao ở nơi đây luôn chú trọng tổ chức lễ cấp sắc cho đàn ông với nhiều thứ bậc. Bậc đầu tiên được cấp 3 đèn và 36 binh mã (pháp thuật tượng trưng theo đạo Giáo cổ của người Dao) là một nghi thức bắt buộc phải thực hiện trong đời. Kể từ đây, người được cấp sắc đã được đặt pháp danh đánh dấu sự trưởng thành. Ở bậc 2 được cấp 7 đèn và 72 binh mã, khi đã trải qua bậc cấp sắc này họ có quyền năng lớn hơn là được đảm nhiệm công việc tâm linh trong gia đình, dòng họ, được học những giáo lý về đạo đức, về nhân sinh quan. Việc cấp sắc sẽ được tuân thủ theo quy định từ trên xuống dưới, từ lớn đến nhỏ, cha rồi đến con, anh rồi đến em. Người đàn ông đã có gia đình sẽ được chọn để cấp sắc trước. Lễ cấp sắc 3 đèn và 7 đèn được tổ chức trong nội bộ của một dòng họ, không có dòng họ khác tham gia.
Bậc cao nhất là lễ cấp sắc 12 đèn cùng 120 binh mã. Đây là nghi thức cao nhất, không bắt buộc và rất hiếm gặp được tổ chức bởi nhiều dòng họ cùng đứng ra chuẩn bị trong nhiều năm. Những người được cấp sắc 12 đèn đều phải trải qua một quá trình tự học, tự rèn luyện, phải là người am tường mọi nghi lễ và các bài viết ghi bằng chữ Nôm Dao đồng thời đang nắm giữ một chức vị thầy cúng nhất định. Những người đó thường là những người có trình độ học vấn cao hơn so với các thành viên khác trong cộng đồng. Khi trải qua nghi lễ cao nhất này họ sẽ được cộng đồng trọng vọng, trở thành thầy cúng cao cấp, đủ uy tín để đứng ra tổ chức các nghi lễ quan trọng cho bản làng.
Cách thức tiến hành lễ cấp sắc 12 đèn được tổng hòa từ nhiều hình thức múa, nhạc, lễ độc đáo. Đầu tiên là lễ đón thày, sau đó là lễ lên tranh. Trong văn hóa thờ cúng người Dao đều sử dụng rất nhiều tranh thờ, nội dung của những bức tranh theo tục thờ đạo Giáo đã được người Dao bản địa hoá thành bản sắc văn hoá riêng, thể hiện triết lý về mối quan hệ giữa cuộc sống của con người với vạn vật trong vũ trụ. Trong suốt 4 ngày đêm diễn ra đại lễ cấp sắc, từ thầy cúng đến học trò và khách mời đều ăn chay tuyệt đối, các cặp vợ chồng đều phải ngồi ăn ở mâm riêng. Sau đó thầy cúng sẽ làm lễ truyền dạy đạo làm thầy cho các trò, dặn dò các trò sau lễ cấp sắc cao nhất này, ra làm thầy thì phải có tâm, có đức mới phải đạo làm người. Nghi lễ huyền ảo nhất sẽ diễn ra vào đêm thứ 3 của ngày lễ, một khay thắp 7 ngọn nến một khay thắp 12 ngọn nến sẽ được các thầy truyền qua đầu các trò nhiều vòng để ban phép 120 binh mã. Sau khi làm lễ lên đèn xong các trò trải chiếu rồi nằm thẳng ngay ngắn, đặt một chiếc mặt nạ, một đôi đũa lên mặt theo chiều từ trên xuống để tiếp tục những nghi lễ tượng trưng. Các thầy sẽ đi ba vòng xung quanh vừa đi vừa khấn. Sau đó, thầy cả đến chỗ nằm của từng học trò, ngậm một ngụm nước chè nhỏ rồi phun vào cổ, vỗ vào ngực các trò. Ngày cuối cùng là lễ đăng quang ở đàn tràng cao ngoài trời. Trong lễ đăng quang, thầy cúng dẫn các trò lên đàn tràng để các trò nhận dấu ấn của Ngọc Hoàng và văn bằng âm dương. Đây là bằng cấp cao nhất, sau khi làm xong lễ thông báo, các trò cùng vợ lần lượt quỳ dưới chân cầu thang nhận dấu ấn do các thầy cấp cho. Đây là thời khắc linh thiêng nhất trong cuộc đời của người đàn ông Dao Đỏ. Sau khi hoàn tất các nghi lễ, mọi người cùng mở tiệc mừng những người được cấp sắc. Các thầy và những người đến dự cùng nhau ăn uống chúc mừng thành công của đại lễ cấp sắc 12 đèn.